Biden’ın misyona geldiği günden bu yana geçen 5 yıllık müddet zarfında birinci kez bir ABD Dış işleri Bakanı pekini ziyaret etti. Donald Trump devrinin Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, 2018’de Pekin’i ziyaret etmişti.
Endonezya’nın Bali Adası’nda düzenlenen 2022 G20 Zirvesi‘nde görüşen Biden ve Şi Cinping bugün gerçekleşen görüşmeyi planlamış fakat iki ülke ortasındaki balon krizi buna mahzur olmuştu.
PLANLANAN GÖRÜŞME BİR YIL GECİKMELİ GERÇEKLEŞTİ
ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, iki günlük resmi ziyaret için bu sabah saatlerinde Pekin’e ulaştı. Blinken’i havaalanında Çin’in Kuzey Amerika ve Okyanusya İlişlerinden Sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı Yang Tao ve ABD’nin Pekin Büyükelçisi Nicolas Burns karşıladı.
Blinken, ABD Lideri Joe Biden’ın 2021’in başında vazifeye gelmesinden bu yana Pekin’e gelen en üst seviye yetkili ve 5 yıl sonra Çin’i ziyaret eden birinci ABD Dışişleri Bakanı oldu.
En son Donald Trump periyodunun Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, 2018’de Pekin’i ziyaret etmişti.
BALON KRİZİ GÖRÜŞMEYİ GECİKTİRDİ
ABD Lideri Joe Biden ve Çin Devlet Lideri Şi Cinping, Kasım 2022’de Endonezya’nın Bali Adası’nda düzenlenen G20 Tepesi’nde yaptıkları görüşmede Blinken’in Pekin’i ziyaret etmesine karar vermiş lakin şubatta yapılması planlanan ziyaret, Çin’e ilişkin yüksek irtifa balonunun Amerikan hava alanına girmesinin akabinde yaşanan kriz nedeniyle iptal etmişti.
Blinken, Pekin’e varışının akabinde Diaoyutai Devlet Konuk Konutu’nda mevkidaşı Çin Gang ile bir ortaya geldi. Bakanların heyetler ortası görüşmesi 5 buçuk saat sürdü. ABD ve Çin heyetleri görüşmenin akabinde akşam çalışma yemeğinde de bir ortaya geldi.
TAYVAN MESELESİNE VURGU
Çin Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamaya nazaran, Bakan Çin Gang, görüşmede Çin-ABD bağlarının diplomatik bağların kurulmasından bu yana en makus noktada olduğuna dikkati çekerek, bu durumun iki halkın çıkarlarına ve milletlerarası toplumun beklentilerine uygun olmadığını belirtti.
Çin’in ABD ile ilgilerini, Devlet Lideri Şi Cinping’in ortaya koyduğu karşılıklı hürmet, barış içinde bir ortada yaşama ve kazan-kazan işbirliği prensipleri çerçevesinde gördüğünü tabir eden Çin Gang, bu unsurların münasebetlerin ortak ruhu, amacı ve kırmızı çizgisi olması gerektiğini vurguladı.
Çin Gang, ABD ile istikrarlı, öngörülebilir ve yapan alaka kurmak istediklerini belirterek, “Umarız ABD, Çin’e dair objektif ve rasyonel bir bakışı benimser, alakaların siyasi temelini korunmak ve beklenmedik münferit olayları akılcı, sakin ve profesyonel stilde ele almak için Çin ile çalışır.” dedi.
Çinli Bakan, tarafların, ABD ve Çin önderlerinin Bali’deki görüşmelerinde vardıkları anlayış birliğinin içeriğine ve ruhuna uygun olarak ilgileri tekrar istikrarlı bir doğrultuya sokmak için uğraş göstermesi gerektiğinin altını çizdi.
Çin Gang, Tayvan probleminin Çin’in en temel çıkarı, en değerli sıkıntısı ve Çin-ABD bağlarındaki en bariz risk olduğunu vurgulayarak ABD tarafını, tek Çin unsuruna bağlı kalmaya, diplomatik münasebetlerin temelini oluşturan Üç Ortak Bildiri’deki yükümlülüklerine ve “Tayvan’ın bağımsızlığını desteklememe” taahhüdüne uymaya çağırdı.
İLETİŞİM KANALLARININ AÇIK TUTULMASI
ABD Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada ise, Bakan Blinken’in görüşmede, yanlış algılama ve hesap kusurlarının yaratacağı risklerden kaçınmak için farklı sorun alanlarında irtibat kanallarını açık tutmanın ve diplomasinin değerine işaret ettiği aktarıldı.
Bakan Blinken’in bağlantılarda tasa konusu olan çok sayıda sorunun yanı sıra Çin ile çıkarların çakıştığı ulus çok problemlerde işbirliği imkanlarını lisana getirdiği belirtilen açıklamada, “Dışişleri Bakanı, ABD’nin sürekli Amerikan halkının çıkarları ve pahalarını savunacağı ve özgür, açık bir dünyayı ve kurallara dayalı milletlerarası tertibi savunmak için müttefikleri ve ortaklarıyla çalışacağını açıkça söz etmiştir.” denildi.
Açıklamada Bilinken’in Çin Gang’ı diyaloğu sürdürmek üzere ziyaret için Washington’a davet ettiği kaydedildi.
İKİ ÜLKE ORTASINDA ÇOK SAYIDA SIKINTILI ALAN BULUNUYOR
Görüşmede taraflar, Çin-ABD münasebetlerinde yol gösterici prensipler üzerine istişareleri sürdürme, münasebetlerdeki belirli problemleri ortak çalışma kümesiyle ele alma, halklar ortasında, iş ve eğitim alanında etkileşimleri teşvik etme konusunda anlaştı.
Blinken’in, yarın Çin’in en kıdemli diplomatı, Çin Komünist Partisi (ÇKP) Merkezi Dış İlgiler Kurulu Ofisi Yöneticisi Vang Yi ve Devlet Lideri Şi Cinping ile görüşmeler yapması bekleniyor.
Blinken, Çin ile ABD ortasında ekonomik ve stratejik rekabetin arttığı, mevcut meselelerin ve tansiyonların çözülmeden devam ettiği, bağlantılarda karşılıklı güvensizliğin hakim olduğu bir süreçte Pekin’i ziyaret ediyor.
İki ülke ortasında Tayvan sıkıntısından, Güney Çin Denizi’ndeki askeri tansiyona, ekonomik ve teknolojik rekabetten insan hakları sorununa dek çok sayıda problemli alan bulunuyor.
Ziyarette tarafların sıkıntılı alanlardaki tavırlarını yinelemesi beklenirken, rastgele bir alanda tahlile yönelik tam uzlaşma sağlanabileceği öngörülmüyor. Fakat ziyaret, balon krizinin akabinde kesintiye uğrayan diplomatik irtibatın yine sağlanmasına yönelik son aylarda atılan adımların son halkası olarak kıymet taşıyor.
BALON KRİZİ VE DİPLOMASİNİN KOPMASI
ABD Savunma Bakanlığı, 3 Şubat’ta Çin’e ilişkin olduğu argüman edilen yüksek irtifa istihbarat balonunun ABD ana kıtası üzerinde uçuş yaptığının ve Montana eyaletinde ortalarında nükleer başlık ve uzun menzilli füze depolarının olduğu birtakım hassas askeri tesislerin üzerinden geçtiğinin tespit edildiğini bildirmişti.
Çin, balonun ülkeye ilişkin sivil bir hava aracı olduğunu, meteorolojik araştırma için kullanıldığını, denetim kabiliyeti hudutlu olduğundan rüzgarlarla sürüklenerek kazara ABD hava alanına girdiğini ileri sürmüştü.
Çin’in açıklaması Washington’ı tatmin etmezken Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Çin’e yapmayı planladığı ziyareti iptal etmişti.
Balon 4 Şubat’ta, Lider Joe Biden’ın buyruğuyla Atlantik Okyanusu üzerine çıktığında, ABD kara sularında savaş uçağınca vurularak düşürülmüştü.
Pekin idaresi, “sivil insansız hava aracına güç kullanarak müdahale ettiği” gerekçesiyle ABD’yi protesto etmişti.
Kriz yüzünden diplomatik bağlantılar büyük ölçüde kesilirken, ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ile ÇKP Merkezi Dış İlgiler Komitesi Ofisi Yöneticisi Vang Yi, 10-11 Mayıs’ta Avusturya’nın başşehri Viyana’da yaptıkları görüşmede ilgileri yine kurma konusunda adım atmıştı.
