Editör: Osmancan Erok
“Biz Kürt değil Türk’üz” diyerek Atatürk’ün yanında yer alan Tuncelili Diyap Ağa’nın vatana ihanet eden Seyit İstek ve Pir sait için ne dediği gün yüzüne çıktı.
Tarihçi muharrir Doğan, Tuncelili Diyap Ağa’nın Pir Sait için “Hain Pir Said’i Dersim’e Sokmadık! Pir Sait’in isyan ettiğini duyduk, Elazığ’a gelerek hükümeti basmış. Vallahi şaşırdık. Gökten mi indi, yerden mi çıktı bu hain dedik. Bir kısmımız zirvelerde bekledik, Dersim’e sokmadık.” dediğini açıkladı.
Diyap Ağa ile ilgili paylaşım yapan Ümit Doğan “Tunceli’nin yiğit adamı o zamanki ismiyle Dersimli Diyap Ağa. Bu türlü bir vatansever dururken Seyit Rıza’yı parlatıp önümüze koyuyorlar. Diyap Ağa’yı anarlar mı? Anmazlar. Neden? Bu memlekette Atatürk ve Cumhuriyete ne kadar düşmansanız maalesef o kadar değere binersiniz.” dedi.
Devamında Diyap Ağa’nın kelamlarını aktaran Doğan şöyle yazıyor:
Bakın ne diyor Diyap Ağa: Gavur Anadolu’yu sardı. Türklük tehlikeye düştü. İşittik ki Erzurum taraflarında can kurtaran bir paşa çıkmış. Meclis kuracakmış. Daima onu gözledik. Öğrendim ki bu paşanın ismi Mustafa Kemal imiş. Bizden iki mebus istedi. İhtiyar halimle vatanı kurtaranların yanına koşmayı, başımı bile vermeyi göze aldım. Bana “gitme, ölürsün” dediler. “Zaten herkes mahvoluyor, varam gidem. Onlara ulaşam, daima bir arada ölek!” dedim. (…) Sekiz günde Ankara’ya vardım.”
İkinci bir paylaşımında ise Doğan şu sözleri kullanıyor:
Diyap Ağa diyor ki: Hain Pir Said’i Dersim’e Sokmadık! “Şeyh Sait’in isyan ettiğini duyduk, Elazığ’a gelerek hükümeti basmış. Vallahi şaşırdık. Gökten mi indi, yerden mi çıktı bu hain dedik. Bir kısmımız doruklarda bekledik, Dersim’e sokmadık.” Vakit, 27 Mayıs 1925.
ŞEYH SAİT İSYANI
1865 ya da 1866’da Elazığ’ın Palu ilçesinde doğan Pir Said, Birinci Meclis’in Bitlis milletvekili Yusuf Ziya tarafından aşiretler ortasındaki tanınmışlığı ve kelamının geçmesi nedeniyle zımnî Kürt İstiklal komitesi’ne (“Azadi” örgütü) üye yapıldı. Doğu vilayetlerindeki aşiretleri dolaşan Pir Said, Cumhuriyet ve Mustafa Kemal’in dinsizliğinden, çıkarılan yasalar ile İslamiyetin, nikah, ırz ve namusun Kuran’ın ortadan kalkacağından, ağaların ve hocaların idam edileceğini yahut sürüleceğinden bahseden kara propagandalar yaptı. Pir Sait, Cumhuriyete ve ihtilallere karşı bir ayaklanma fetvası hazırlayarak ihtilallere dayanak verenlerin canları ve mallarının helal olduğunu yazdı. Pir Sait Diyarbakır, Çapakçur, Ergani ve Genç vilayetlerinde bir ay kadar dolaştıktan sonra 13 Şubat 1925 tarihinde Piran’daki kardeşinin konutuna yerleşti. Piran’da jandarmanın 5 hatalıyı tutuklama teşebbüsü üzerine çıkan çatışma sebebiyle ayaklanma hareketi planlanandan evvel başladı. Pir Sait ve adamları Evvel Genç ilinin merkezi Darhani’yi ele geçirmiş, bir alayı geri çekilmeye mecbur ettikten ve bir süvari alayını da pusuya düşürdükten sonra, Elazığ’ı almıştır. Daha sonra asiler, Diyarbakır’a yürüyerek kenti ele geçirmek istemişlerse de bundan bir sonuç alamamışlardı. Pir Said İsyanı bastırılmasından sonra “Şark İstiklal Mahkemesi” nde yargılanıp idama mahkum edildi. Pir Sait ve 47 arkadaşı idam edildi.
DİYAP AĞA KİMDİR?
Diyap Yıldırım, 1852 yılında Tunceli’nin Çemişgezek ilçesinde Hozatlı Seyithan Ağa ve Elif Hanım’ın oğlu olarak dünyaya geldi. Ovacık-Hozat aşiretlerinden Ferhatuşağı aşiretine mensuptur.2 defa evlilik yaptı. 1. Dünya Savaşı yıllarında ordu kumandanı Mustafa Kemal Atatürk ile sıkı bir dostluk kurdu.
Diyap Ağa, Dersimli Binbaşı Hasan Hayri Beyefendi tarafından meclise getirildi. Diyap Ağa, Dersim mebusluğu bittikten sonra memleketi Tunceli’ye geri döndü. Mustafa Kemal Atatürk tarafından Diyap Ağa’ya maaş bağlatıldı. 1932’de Divriği’de öldü. Diyap Ağa’nın mezarı bugünkü Hozat hududundaki Gözlüçayır köyünde yer almaktadır. “Biz Kürt değil Türk’üz” diyerek Atatürk’ün yanında yer almıştı.
