Tarih öncesi bir üstün kıta olan Gondwana günümüzden 83 milyon yıl evvel parçalandığı vakit, büyük bir kısmı sürüklenerek suların derinliklerine battı. Birtakım jeologlara nazaran, ‘Zelandiya’ ismi verilen bu batık kesim, şayet onu görmemizi engelleyen kalın bir okyanus suyu katmanı altında olmasaydı, şu anda Dünya’daki 8’inci kıta olarak kabul görürdü.
Buna rağmen, şu anda okyanus yüzeyinin üzerinde gördüğümüz topraklar Yeni Zelanda ve etrafındaki adalardan ibaret; hâl böyleyken, Zelandiya’nın kendisi uzun vakit boyunca gizemini korudu. 4,9 milyon kilometre alana sahip olan kıtanın yaklaşık yüzde 94’ü derinlere battı ve kara kütlesinin kuzey kısmının detaylarını sular altında bıraktı.
Gazete Duvar’dan Tarkan Tufan’ın Science Alert’ten çevirdiği habere nazaran, GNS Bilim Enstitüsü’nden jeolog Andy Tulloch ve meslektaşları, yeni taradıkları kaya örneklerinden ve sismik okumalardan elde edilen jeokimyasal ve izotop datalarını kullanarak kıtanın nasıl ortaya çıktığını araştırmak emeliyle bu bölgenin detaylı bir haritasını çıkardı.
BATI ANTARKTİKA’DAKİ JEOLOJİYLE BENZERLİKLERİ AÇIĞA ÇIKTI
Bir kısmı dinozorlar kadar eski olan kaya örnekleri, keşif sondaj alanlarından ve Chatham ve Antipod adaları üzere Güney Zelandiya’nın yüzeyde kalan bir küme doruğundan alındı.
Başka jeolojik ipuçlarıyla bir arada, örneklerin kimyasal yapıları üzerinde gerçekleştirilen bir inceleme, Zelandiya’nın oluşum şablonu açısından Batı Antarktika’daki jeolojiyle, yani yer yapısıyla benzerliklerini açığa çıkardı. Yapılan çalışma, kıtanın kenar modülünde yaklaşık çeyrek milyar yıl evvel, şu anda Yeni Zelanda’nın batı kıyısındaki Campbell Platosu’nun bulunduğu yerde bir düşüş gerçekleştiğini ortaya koydu.
Batma, yerkabuğunun iki kenarının birbirine hakikat itilmesi ve bir kenarın Dünya’nın mantosuna gerçek aşağı inmesi olayıdır. Öte yandan, daha eski önermelerin tersine, tıpkı bölgede gerçekleşen manyetik anomalilerin bu olayla bir teması bulunmuyor.
‘HAT KAYMASI’ TEZİ ÇÜRÜTÜLDÜ
Tulloch ve grubu yayınladıkları makalede bu durumun, ‘Campbell Fayı’nda yaşanan bir “hat kayması” savını içeren eski iddiayı ortadan kaldırdığını’ belirtti. Makalede, “Zelandiya ve Antarktika’nın her ikisi de büyük oranda içten içe deforme olmuş durumda” denildi.
Araştırmacılar, bundan çok, Campbell Manyetik Anomali Sistemi’nin Gondwana’nın farklı bölgeleri ortasındaki geniş çaplı gerilme nedeniyle ortaya çıktığını ve en nihayetinde kıtanın Zelandiya’nın etrafını kuşatan deniz tabanlarını oluşturacak biçimde parçalandığı görüşünde.
İlk olarak, Zelandiya/ Batı Antarktika ile Antarktika/ Avustralya kıtalarının birleşik haldeki bölgeleri çatladı ve günümüzden yaklaşık 83 milyon yıl evvel Tasman Denizi’nin ortaya çıkmasına imkân sağladı. Ardından, günümüzden yaklaşık 79 milyon yıl evvel yaşanan Kretase Dönemi’nin sonlarında, Zelandiya ve Batı Antarktika, Pasifik Okyanusu’nu yaratacak biçimde birbirlerinden ayrıldı. Zelandiya’nın kabuğunun yarılmadan evvel nasıl bu kadar ince bir halde gerilmeyi başardığı konusu, uzun vakit boyunca jeologları şaşkınlığa uğrattı. Misal bir incelme, Batı Antarktika’da da bariz halde görüldü.
Tulloch ve meslektaşları, 100 ilâ 80 milyon yıl öncesinde, esneme istikametinin 65 dereceye varan oranlarda değiştiğine ait kimi ispatlara ulaştı. Araştırmacılar, bu durumun kıtasal kabuğun büyük ölçüde incelmesine yol açmış olabileceği kanısında. Bu bulgular, daima birlikte, Dünya’nın bu garip uzantısı hakkında daha detaylı bir inceleme için sağlam bir temel oluşturuyor. Araştırma ‘Tectonics’ isimli mecmuada yayınlandı.
