Büyük bir ekonomik darboğazdan geçen Türkiye’de iktidarın atakları istenilen olumlu sonuçları şimdi verebilmiş değil. Her geçen gün yükselen fiyatlar vatandaşı zorlamaya devam ediyor.
Ünlü ekonomist Mahfi Eğilmez de kendi sitesinden bu durumla ilgili bir yazı kaleme aldı. Eğilmez, ‘Acı Reçete’ başlığıyla kaleme aldığı yazısında, ‘‘fiyatlar niye enflasyondan daha süratli artıyor?’’, ‘‘fiyatlar niye (gerçek) enflasyona nazaran olması gereken seviyeden de öteye gidiyor’’ sorularına yanıt ararken, iktidarın da yapması gerekenleri tek tek sıraladı.
İşte Eğilmez’in o yazısı;
Fiyatlar niye enflasyondan daha süratli artıyor? Yanıtlamamız gereken birinci soru budur. Zira bu soru gerçeği ancak saçma bir durumu gösteriyor. Tüketici fiyatları enflasyonu (TÜFE) dediğimiz şey sonuçta en çok tüketilen mal ve hizmetlerin fiyatlarının, bu mal ve hizmetlerin aile bütçelerinde işgal ettiği tartıya nazaran hesaplanmış bir katsayıyla çarpılarak dâhil edildiği bir sepetin bedelinin daima artması demektir. Bizde hangi mal yahut hizmetin fiyatına bakarsanız bakın sepetin gösterdiği yüzde 38,21’lik yıllık artışı bulmak mümkün değil.
Geçen yılın besin fiyatlarına baktığımızda yüzde 100’ün üzerinde artışlarla karşılaşıyoruz. Konut fiyatları, kiralar, araba, akaryakıt, ulaştırma, okul fiyatları, apartman yahut site aidatları yüzde 38,21’in üç katına varan artışlar gösteriyor. Bunun için araştırma yapmamıza gerek bile yok, hepimiz bunu yaşayarak görüyoruz.
ENAG kümesi da yıllık enflasyonu yüzde 108,58 hesaplıyor. ENAG’ın tüketici enflasyonu hesabı TÜİK’in TÜFE hesabından 2 kat kadar daha yüksek. Yani ENAG’ın hesabı bizim yaşayarak deneyimlediğimiz fiyat artışlarına çok daha yakın bir durumu gösteriyor. O vakit sorunun cevabını şöyle verebiliriz: Fiyatlar, enflasyondan daha süratli artmıyor, enflasyon hesabı yanlışsız yapılmıyor. Yani gerçekte saçma bir durum yok, saçmalık, ölçüm ve hesaptan kaynaklanıyor.
Yanıtlamamız gereken ikinci soru fiyatların niye (gerçek) enflasyona nazaran olması gereken seviyeden de öteye gittiği sorusudur. Bunun karşılığı aslında birinci sorunun cevabında bâtın. Şayet bir ülkede açıklanan enflasyon verisi gerçeği yansıtmıyorsa yani enflasyon açıklanandan daha yüksekse ya da en azından beşerler o denli olduğunu düşünüyorsa, o vakit fiyat artışları enflasyondan daha yüksek olur.
Satıcılar, gelecekte yaşanacak gerçek enflasyon artış hissesini bugünün fiyatına eklemeye başlıyor. O denli olunca da ortaya fahiş fiyat denilen fiyatlar çıkıyor. Geleceğin enflasyonunu bugünün fiyatlarına geçirmeye neden olan şey satıcının aç gözlülüğü değil, kendini muhafaza güdüsüdür. Bunu yapmadığı takdirde sattığı maldan elde edeceği parayla yeni mal alma imkânı olmayacağını düşünüyor.
Geleceğin enflasyonunun bugünün fiyatına yansıtılmasını önlemenin yolu fiyatları denetlemek ya da satıcıya ceza vermek değil, iktisat siyasetinde bir yanılgı olup olmadığını, varsa kusurun nerede olduğunu araştırmak ve yanılgıyı düzeltmeye çalışmaktan geçiyor. Yanılgının nerede olduğunu bulmak o kadar sıkıntı değil, zati yıllardır bunu göstermeye çalışıyoruz. Bütün sıkıntı yanılgıyı düzeltecek tedbirleri alacak cürete sahip olmak.
Geleceğin enflasyonunun bugünün fiyatlarına yüklenmesini önlemek için yapılması gereken şey insanların beklentilerini düzeltmek. Bunun da yolu yanlışsız iktisat siyasetini uygulamaya koymaktan geçiyor. Yanlışsız iktisat siyaseti yalnızca faizi azar azar artırmak ve vergileri yükseltmek değildir. Bunlar, geçmişte yapılan yanlışları, seçim nedeniyle bol keseden dağıtılan paraları toparlamaya fayda ancak ne yazık ki beklentileri düzeltemez. Dışarıdan bir yerlerden para bulmakla da bu sıkıntılar düzeltilemez, bunlar süreksiz güzelleşmeler sağlayabilir. Beklentileri düzeltmek için yapılması gereken şey yapısal reformlardır. Beklentileri düzeltmenin diğer yolu ne yazık ki yok.
Önce gerçek enflasyonu hesaplayıp kabul etmek gerekiyor. Ki alınacak tedbirlerin ne olduğu ortaya çıksın. Çabucak akabinde hukukun üstünlüğünün ve yargının bağımsızlığının sağlanmasından başlayarak, güçler ayrımına, vergi dilimlerinin yine ayarlanmasına, eğitimin sadece bilime dayandırılmasına kadar bir dizi yapısal ıslahatın yapılmasını öngören bir programın açıklanması gerekiyor. Eğitim reformuyla iktisadın ne ilgisi var diye sormayın, başımıza ne geldiyse bilim dışı eğitimden geldi. Yanlış iktisat siyaseti uygulamamızın ve bu duruma düşmemizin de nedeni yanlış eğitim
Yapısal ıslahatlarla birlikte Merkez Bankasının faizi yavaş yavaş gerçek enflasyon seviyesine yükseltmeye başlaması gerekiyor. Bunun bir üst sonu olmamalı. Merkez Bankası’nın, faizi ne kadar yükselteceğini evvelden yavaş yavaş topluma aktarması, beklentileri düzeltmek için uygun olur (eğer yapısal ıslahatlar yapılmayacaksa faizi yükseltmenin fazlaca bir faydası olmaz.)
Bu devir döviz açısından dertli olacağı için IMF’ye gidilmesi de bir seçenek olarak kesinlikle düşünülmeli. Hiçbir yerden IMF’den alınacak takviye kadar ucuza borç bulma imkânı yok. Buna ek olarak birçok yatırımcı ve borç veren IMF’nin program uyguladığı ülkeye para yatırır. IMF bize acı reçete uygulatır diye düşünülüyorsa acı reçete aslında vergi artırımları ve düşük fiyat artışlarıyla uygulandı ve IMF gelsin gelmesin uygulanmaya devam edilecek. Zira bugüne kadarki yanlışları düzeltmenin yolu ne yazık ki öbür yolu yok.
