Dolarda yaşanan yükseliş Türk iktisadına bir yük daha bindirdi. Dolarda yaşanan artış, kur farkı olarak özel kesime 734,8 milyar, kamuya 573,6 milyar, Merkez Bankası’na 100,7 milyar TL ek yük getirdi. Dolardaki her 1 kuruş artış, dış borçların iktisada yükünü yaklaşık 4,6 milyar lira artırıyor.
Dünya Gazetesi’nden Naki Bakır’ın yazısına nazaran, Yükseliş paralelinde dış borcun yükü de artmaya devam edecek. Seçimlerin ve iktisat idaresinin değişmesinin akabinde kur üzerinde baskının gevşemesi ve aslında net rezervi eksiye geçmiş olan Merkez Bankası’nın müdahale gücünü yitirmesi üzerine yaşanan kur şoku, ülke dış borcunun ulusal iktisada yükünü katladı.
TL’ye karşı yaşanan pahalanma, dış borcun TL karşılığını 1,4 trilyon lira büyüttü. Seçimden evvelki son iş günü olan 26 Mayıs’ta Merkez Bankası döviz alış kuruna nazaran 19,95 TL olan dolar, seçimden sonraki 8’inci iş günü olan 7 Haziran prestijiyle 23,0210 TL’ye yükseldi.
Serbest piyasada çok daha yüksek seviyeleri görmekle birlikte Merkez Bankası kurları baz alındığında dolar bu devirde TL’ye karşı yüzde 15,4 oranında 3 lira 07 kuruş paha kazandı. Diğer deyişle TL’de dolara karşı yüzde 13,3 oranında bir devalüasyon yaşandı.
YÜK ŞİMDİLİK 1,4 TRİLYON TL
En son 2022 sonu prestijiyle 459 milyar dolar olarak açıklanan Türkiye’nin toplam dış borç stoku baz alındığında; bunun TL cinsinden karşılığı, kur şokunun yaşandığı bu devirde 1 trilyon 409,1 milyar lira büyüyerek 9 trilyon 158,2 milyar liradan 10 trilyon 567,3 milyar liraya yükseldi.
Buna nazaran anılan kısa periyottaki yüksek oranlı devalüasyon sonucu ulusal iktisada dış borçlar cephesinden şimdilik 1,4 trilyon liranın üzerinde bir “ek” yük binmiş oldu. Dolar kurundaki her 1 kuruşluk artış, dış borçların iktisada yükünü yaklaşık 4,6 milyar lira artırıyor. Dövizde yükseliş sürerse, buna paralel olarak dış borcun yükü de artmaya devam edecek.
YÜKÜN BÜYÜĞÜ ÖZEL SEKTÖRE
Dış borç stokunun 151,8 milyar doları gerçek bölüm firmalarının, 87,6 milyar doları da özel bankalar ve öbür finans kurumlarının olmak üzere toplam 239,4 milyar dolarla en büyük kısmı özel dala ilişkin. Genel idare, kamu bankaları, KİT’ler ve öteki kamu kuruluşlarının olmak üzere kamuya ilişkin toplam dış borç ise 186,9 milyar dolar. Merkez Bankası’nın da 32,8 milyar dolar meblağında dış borcu bulunuyor.
DIŞ BORCUN YÜZDE 58’İN DOLAR BAZINDA
Türkiye’nin 2022 sonu itibariyle 459 milyar dolar olarak açıklanan dış borç stokunun yüzde 58,1 oranındaki 366,5 milyar dolarlık kısmını ABD doları üzerinden alınmış borçlar oluşturuyor. Euro cinsi dış borçların fiyatı 132,2 milyar dolarla toplamda yüzde 28,8 hisseye sahip bulunuyor. Toplam stokun yüzde 3,8’lik kısmı TL, yüzde 1,6’sı SDR, yüzde 1,2’si Japon Yeni, toplam yüzde 6,5’lik kısmı ise öteki dövizler cinsinden.
