Harekât, adada akan kanı durdurmasının yanında, TSK’nın güçlü kurallarda gerçekleştirdiği kıymetli bir muvaffakiyet olarak da dikkat çekiyor.
Kıbrıs Barış Harekatı’na taban hazırlayan gelişmeler, 1950’li yıllarda başladı. Bu gelişmeler, Birleşik Krallığın adadan çekilmesine ve 1960 yılında memleketler arası mutabakatlara dayanan bir Kıbrıs Cumhuriyeti kurulmasının yolunu açtı. Rumlar Birleşik Krallık’ı adadan çekilmesiyle, Türklerle birlikte ortak devlete razı olmadılar. Kıbrıs’ın tüm idaresine kendileri el koyma yoluna gittiler; milletlerarası muahedeleri ve anayasayı çiğneyerek Türklere taarruzlarda bulunmaya başladılar. Rumlara ilişkin silahlı gruplarca 1963’ten itibaren gerçekleştirilen ataklar sonucu Kıbrıs Türkleri, ülke idaresinden baskı ve zulümle uzaklaştırıldı. Adayı Yunanistan’a bağlama amacına ulaşmak isteyen Rumların yürüttükleri taarruzlar ve ambargolar 1963-1974 yılları ortasında artarak devam etti.
1967 yılında Yunanistan hükümeti tekrar el değiştirince hükümet ENOSİS’e ulaşmak için tekrar harekete geçti. Lakin Türk Devleti ile mutabakat sağlanamayınca Kıbrıs’ta bulunan Boğaziçi ve Geçitkale köylerine saldırmaya başladılar. Akınların çabucak akabinde Türkiye adaya müdahale hakkını belirteceğini açıkladıktan sonra Yunanistan askeri güçlerini adadan çekti. Makarisos adanın Türklerden lakin ekonomik yıpratma ile alınabileceğini savunurken karşı küme ise EOKA başkanı Nikos Sampson etrafında toplanarak Makarios’u devirdiler. 1974 tarihinde adada sular tekrar ısınmaya başlayınca Türkiye 1960 Anayasasına dayanarak İngiltere’ye ortak müdahale teklifinde bulundu. Ama Türkler ölmeye devam ettikçe ülkenin vicdanı buna seyirci kalamazdı. Tarihler 20 Temmuz 1974 tarihini gösterdiğinde “Kıbrıs Barış Harekâtı” başladı. Bu harekât Yunanistan’daki Sampson darbe hükümetinin de sonunu getirecekti. Aslında Yunanistan yüzyıllardır devam eden “Megalo İdea”nın peşinden gitmek için Kıbrıs adasını almaya çalışmaktaydı.
EOKA-B başkanlarından Nikos Sampson, Yunanistan’da iktidarda bulunan cuntanın dayanağıyla gerçekleştirdiği darbeyle 15 Temmuz 1974’te Kıbrıs Cumhurbaşkanı Makarios’u devirdi.
Makarios
Adadaki darbe haberi Ankara’ya ulaşınca Ulusal Güvenlik Heyeti toplandı.
KIBRIS HAREKÂTI BAŞIYOR
Türkiye, Kıbrıs’ta gerçekleşen EOKA darbesinin adadaki Türkleri yok olma tehlikesi ile karşı karşıya bırakacağının ve askeri müdahalenin kural olduğunun farkındaydı. Tarihler 20 Temmuz 1974 tarihini gösterdiğinde Türk uçakları Kıbrıs semalarını süslemeye başladı. Yunan birlikleri bir yandan bombalanırken bir yandan da adaya havadan ve denizden indirme yapılıyordu. Komando birlikleri adaya sevk edilirken 33 donanma gemisi de yola çıkmıştı. Bir yandan Gönyeli ve Kırnı bölgelerine komando indirme yaparken bir yandan da Girne Pladini plajına sevkiyatlar sürüyordu. Girne plajına çıkan birinci birlik olan SAT Komandoları güvenliği sağladıktan sonra Geçitköy (Panağra) Boğazına hakikat ilerleyerek ana yola ulaştılar.
Gönyeli’ye indirilen komandolardan bir kısmı Kıbrıs Türk taburunu korurken bir kısmı ise Dikmen Bölgesini ve Rum Bozdağını ele geçirmek için harekete geçtiler. Kırnı bölgesine indirilen komandolar ise dik yamaçlardan tırmanarak St. Hilarion ve Beyaz Mesken bölgesine kadar ilerlediler. Donanma yerini aldıktan sonra kıyı güvenliği donanmaya geçmiş ve II. Taktik Hava Kuvvetleri ögeler ada genelindeki Yunan stratejik amaçlarını yok etmeye başlamışlardı. Ama akşam karanlığı çökünce askerlerimiz yalnız kalmaya başlamıştı. Zira her iki bölgedeki kuvvetler Beşparmak Dağlarını aşarak kıskacı kapatamamış ve gece çökmüştü. Çatışmalar tüm süratiyle sürerken gece olduğu için hava kuvvetleri ve donanmadan takviye alınamıyordu. Korkulan büyük bir faciaydı, donanma yahut hava kuvvetleri gece karanlığında Türk askerlerini vurabilirdi. Ancak Türk askeri sabaha kadar gözünü kırpmadan çarpışmaya devam etti ve sabahın birinci saatlerinde hava kuvvetleri askerlerin imdadına yetişti.
Gece Rumlar Gönyeli ve Boğaz bölgelerini ele geçirmek için Hilarion, Bozdağ, Dikmen Zirve ve Gönyeli bölgelerinde gece boyunca amansızca çarpıştılar. 21 Temmuzun akabinde Türk birlikleri Rumların üzerinde üstünlük kurarak ilerlemelerini sürdürdüler. Ada’daki ilerleyiş doğu ve batı istikametinde 22 Temmuzda birleşen Türk birlikleri tarafından sürdürülerek Girne-Lefkoşa yolu büsbütün ele geçirildi. 22 Temmuz 1974 tarihinde BM tarafından Rumlara karşı verilen ateş kararı Türk Devleti tarafından uygulamaya kondu. Ateş kararının alındığı günün sonraki 29 araçlık Rum konvoyu Türk Hava Kuvvetleri tarafından imha edildi. Rumlar adım adım hezimete giderken Yunanistan’da cunta ve Kıbrıs da bulunan EOKA Önderi Sampson istifa etti. İstifaların akabinde BM Güvenlik Konseyi’nin 1974 20 Temmuzunda aldığı 353 sayılı kararla adanın üç garantör devleti olan İngiltere, Türkiye ve Yunanistan ortasında bir mutabakat sağlanmaya çalışıldı. 25 Temmuz tarihinde Cenevre’de başlayan görüşmeler 30 Temmuz tarihine kadar sürdü. Sonunda taraflar 8 Ağustos da aldıkları bir kararla adada bulunan Rum-Türk taraflarının devamlılığı ve adanın federal devlet statüsünde kalmasında mutabakata vardılar. Ateşkesin akabinde adada bulunan 40.000 Türk askeri beklemeye geçmişti. Ama Rumlar etrafını çevirdikleri Türk köylerinde genç-yaşlı, çoluk-çocuk demeden insanları katletmeye devam ettiler.
MAGOSA, LEFKOŞA VE LEFKE…
Birinci Cenevre Konferansında adeta vakit kazanmak için mutabakata uyan Rum tarafı II. Cenevre Konferansında alınan kararlara itiraz etmeye başladı. Cenevre Konferansının ikinci yarısında beklenen muvaffakiyet alınmayınca TSK II. Harekata başladı. 14 Ağustos günü sabah saatlerinde 28. ve 29’uncu Tümenler Magosa ve Boğaz Deniz üssünü ele geçirmek için doğuya hakikat taarruza geçtiler. 39. Tümen Rumlar için hayati değer taşıyan İngiliz Zirve ve Kara Tepe’ye saldırıyorlardı. 39. Tümen akının birinci gününde 11:30 sularında İngiliz Zirve ve Kara Tepe’yi geçirdi. Öbür taraftan 28. Tümen ise 12:00 sularında Mia Milia’yı ele geçirdi. Saatler 15:00’ı gösterdiğinde 28. Tümen Timbu Havaalanını 39. Tümen ise Değirmenlik’i ele geçirir. Rumlar Türk ordusunun önünde kaçarken Taşkent, Terazi, Atlılar, Muratağa ve Sandallar köyünde bulunan çoluk-çocuk, genç-yaşlı demeden adeta katliam yaptılar. Lakin 14 Ağustos tarihinde Türk ordusu bütün mezalime karşı koyarak Paşaköy ve Serdarlı’da vatandaşlarıyla kucaklaştı. Ordu hareketine devam ederken 14 ve 15 Ağustos tarihlerinde Doğu ve Batı sınırında ilerleyerek Magosa, Lefkoşa ve Lefke sınırının kuzeyindeki bölgenin hepsi ele geçirildi.
Kıbrıs Harekatı ile adada yaşayan Türklerin katledilmesinin önüne geçildi. İkinci harekatın akabinde Yunanistan’ın “Enosis” hayali adeta Akdeniz’in soğuk sularına gömülmüştür. 415 Kara, 65 Deniz, 5 Havacı ve 13 Jandarma olmak üzere toplam 498 Türk askeri şehit olmuş ve 1200 asker ise yaralanmıştır. Ayrıyeten askerlerin dışında 70 ada vatandaşı mücahit ve 270 Kıbrıs Türkü hayatını kaybetmiştir. Rumlarla girişilen savaş sırasında BM Barış Gücü askeri olan 3 Avusturyalı asker hayatını kaybederken 24 Avusturyalı, 17 Finlandiyalı, 4 İngiliz ve 3 Amerikalı asker yaralanmıştır. Harekat Türk milletinin kendi vatandaşının canı için savaşacağını bütün dünyaya göstermiştir.
