Geçen yıl Rusya-Ukrayna savaşı emtia piyasasını etkileyen önde gelen faktör olup sert dalgalanmalara yol açarken, bu yılın birinci yarısından sonra da El Nino hava olayının tesirleri bekleniyor.
Daha küçük çaplı iklim olaylarından etkilenen emtia piyasasında El Nino hava olayının mümkün tesirleri de telaş kaynağı.
3 yıllık La Nina tesirinin bitmesi sonrası yaklaşan El Nino hava tesirinin bilhassa iklim tarafında ülkelere verebileceği ziyanlara tedbir almaya çalışılırken bunun ekonomilere tesirleri de yeni önlemleri gündeme taşıyor.
Okyanusların yüzeyindeki hava sıcaklığının 3 ay boyunca eksi 0,5 derecenin altında kalması durumu La Nina hava tesiri olarak tanımlanıyor. Okyanusların yüzeyindeki hava sıcaklığının 3 ay boyunca artı 0,5 derecenin üzerinde seyretmesi hali de El Nino hava tesiri olarak kabul görüyor.
HAM HUSUS FİYATLARI ETKİLENEBİLİR
Deutsche Bank da El Nino’nun ekseriyetle global enflasyona katkıda bulunduğu konusunda uyardı. Bu iklim olgusunun artan beklentilerinin şimdiden tesirini gösterdiğini belirten Deutsche Bank, bilhassa ham husus fiyatlarının etkileneceğini bildirdi.
Banka, bunun gelişmekte olan piyasalar üzerindeki tesiri istikametinde de ihtar yaptı. Gelişmekte olan piyasalarda, besinin ekseriyetle bir bütün olarak iktisat ve tüketiciler için endüstrileşmiş ülkelerde olduğundan çok daha büyük bir rol oynadığını bildiren banka bilhassa bu bölgelerdeki yüksek besin fiyatlarının şiddetli toplumsal huzursuzluk da dahil olmak üzere siyasi tesirlerinin olabileceğini tekraren gösterdiğini aktardı.
Önceki periyotlarda yaşanan El Nino hava olaylarında emtia fiyatlarında sert hareketler görülmüştü.
2015-2016 periyodunda yaşanan hava olayında şeker yüzde 135 artarak 0,1013 dolardan 0,2390 dolara, kakao yüzde 28,2 artışla 2.669 dolardan 3.422 dolara, kahve yüzde 12 artarak 1,6505 dolardan 1,8490 dolara, pamuk yüzde 39,8 yükselerek 0,5566 dolardan 0,7780 dolara kadar ulaşmıştı.
El Nino’nun görüldüğü 2018-2019 dönemimde ise pamuk 0,9650 düzeylerine kadar yükselmişti.
BU YIL BEKLENEN EL NİNO’NUN TESİRLERİ KAKAODA HİSSEDİLDİ
Bu yıl beklenen El Nino hava olayında kakao fiyatlarında dikkati cazip hareketler görülmeye başlandı. Kakao haziran ayında 3.271 dolarla Aralık 2015’ten bu yana en yüksek düzeye ulaştı.
Yıl başından bu yana kakao yüzde 24,2, şeker yüzde 29, kahve yüzde 2,8 paha kazandı.
Vadeli süreç ve emtia piyasaları uzmanı Zafer Ergezen, El Nino tesirine dair , AA muhabirine yaptığı değerlendirmede bu olayın Pasifik Okyanusu’ndaki su sıcaklığındaki olağandışı bir artışa ve olağandan daha düşük rüzgar suratlarına yol açan bir iklim olayı olduğunu belirtti.
Bu hava olayının dünya genelinde hava ve iklim sistemi üzerinde kıymetli tesirler yarattığını söz eden Ergezen, bunun tarımı da etkilediğini aktardı.
El Nino’nun tarıma tesirlerinin bölgesel olarak farklılık gösterebileceğini lisana getiren Ergezen, ”El Nino en son 2018-2019 döneminde tesirini göstermişti. O vakitten bu yana El Nino olayı yaşanmamıştı. Olağan yine El Nino yaşanması nedeniyle geleceğe yönelik tasaların de arttığını izliyoruz.” dedi.
El Nino’nun kimi bölgelerde olağandan daha az yağış getirirken, öbür bölgelerde olağandan daha fazla yağışa neden olabileceğini lisana getiren Ergezen, kuraklığın bitki büyümesini ve ziraî üretimi olumsuz etkileyebileceğini söyledi.
Ergezen, su kaynaklarının azalmasının bitki gerilimi, randıman kaybı ve tarım alanlarının tahrip olması üzere sıkıntılara neden olabileceğini kaydetti.
Bu durumun bilhassa, Endonezya, Malezya ve Filipinler üzere Güneydoğu Asya ülkelerinde kuraklık şartlarına yol açabileceğini vurgulayan Ergezen, ”Bu bölgelerde yağış ölçüsü azalabilir ve tarım, su kaynakları ve su temini üzere alanlarda sıkıntılar ortaya çıkabilir. Avustralya’nın birtakım bölgelerinde önemli kuraklık devirlerine neden olabilir.
Özellikle Avustralya’nın doğu kıyıları ve güneydoğu bölgeleri El Nino’nun tesirlerini ağır bir formda hissedebilir. Sahra Altı Afrika’da da kuraklık şartlarını tetikleyebilir. Bu durum, ziraî faaliyetleri olumsuz tesirler ve açlık riskini artırabilir. Orta ve Güney Amerika’da da kuraklık yaşanabilir. Bilhassa Şili, Peru ve Ekvador üzere ülkelerde yağış ölçüsü azalabilir ve tarım alanları olumsuz etkilenebilir.” değerlendirmesinde bulundu.
TAŞKINLAR BU SENE TEKRAR KONUŞULABİLİR
Ergezen, El Nino’nun tesirlerinin yalnızca kuraklıkla hudutlu olmadığını, birebir vakitte kimi bölgelerde çok yağışlara ve taşkınlara da yol açabileceğini belirtti.
Bu hava olayının Sahra Altı Afrika’da kuraklık yanı sıra çok yağışlara da sebep olabileceğini tabir eden Ergezen, bu durumun mevsimlik yağışların olağandan daha yüksek olmasıyla birlikte sel ve taşkın riskini artırabileceğini aktardı.
Özellikle Sahra Altı Afrika’nın doğu kıyıları ve Batı Afrika’nın kimi bölgelerinde de bu tesirlerinin hissedebileceğini lisana getiren Ergezen, Orta ve Güney Amerika’da çok yağışların görülebileceği öngörüsünde bulundu.
Ergezen, şu sözleri kullandı:
”Özellikle Peru, Ekvador ve Kolombiya üzere ülkelerde şiddetli yağışlar ve sel olayları görülebilir. Amazon yağmur ormanları da El Nino’nun tesiriyle sel baskınlarına maruz kalabilir. Kaliforniya, Florida ve Güneydoğu eyaletlerinde sel olayları yaşanabilir. Hawaii, Filipinler, Mikronezya ve Marshall Adaları üzere ada ülkeleri bu tesirleri hissedebilir.”
El Nino’nun hava sıcaklıklarında artışa neden olabileceğini aktaran Ergezen, şunları kaydetti:
”Yüksek sıcaklıklar bitki büyümesini olumsuz etkileyebilir ve bitkilerin kurumasına, randıman kaybına ve tarım hastalıklarının yayılmasına neden olabilir. El Nino, Pasifik Okyanusu’nun Doğu ve Merkez bölgelerinde su sıcaklığını artırır. Bu bölgelerde deniz yüzeyi sıcaklığı olağandan daha yüksek olabilir. Sahra Altı Afrika’da ortalama sıcaklık artışına neden olabilir. Güney Amerika ve bilhassa Peru ve Ekvador üzere ülkelerde, El Nino’nun tesiriyle hava sıcaklıklarında artış görülebilir.
Güneybatı Amerika Birleşik Devletleri’nde de sıcaklık artışı beklenebilir. El Nino Güneydoğu Asya’da birtakım bölgelerde sıcaklık düşüşlerine yol açabilir. Bilhassa Endonezya ve Filipinler üzere adalar üzerinde, El Nino olaylarıyla birlikte lokal rüzgar paternleri değişebilir ve daha serin hava kütlesi taşıyabilir. Kuzey Amerika’da birtakım bölgelerde sıcaklık düşüşlerine neden olabilir.”
Ergezen, kuraklık yahut çok yağışlar nedeniyle tarım alanlarında randıman kaybı yaşanabileceğini lisana getirdi.
Bu durumun bilhassa buğday, mısır, pirinç, şeker kamışı, kahve ve kakao üzere eserlerde arz kıtlığına yol açabileceğini ve fiyatlarının yükselmesine neden olabileceğini aktaran Ergezen, bilhassa hidroelektrik güç üretimi açısından değerli olan bölgelerde, yağış ölçüsündeki değişimlerin hidroelektrik santrallerinin verimliliğini etkileyebileceğini lisana getirdi.
Bunun sonucunda güç arzında kasvetler yaşanabileceğini ve elektrik fiyatları yükselme eğilimi gösterebileceğine vurgu yapan Ergezen, çok yağışların madencilik bölgelerinde üretimi ve dağıtımı zorlaştırabileceğini tabir etti.
Ergezen, bilhassa kömür, altın, bakır, nikel ve demir üzere metallerde arz kısıtlamaları yaşanabileceğini ve fiyatların etkilenebileceğini kaydetti.
(Kaynak: AA)
