Dünya Gazetesi’nin haberine nazaran, global piyasalar, Evergrande tansiyonu yaşıyor. 2018’de dünyanın en bedelli emlak şirketi olan, lakin COVID-19 pandemisiyle 2021’de düşüşe geçen Çinli Evergrande Group’un iştiraki yuan cinsi tahvilinin geri ödemesini gerçekleştiremeyince, uzmanlara nazaran, iflas yoluna girdi.
Evergrande’yle ilgili son gelişme ortalarında eski CEO Şia Hacun ve eski finans işveren Pan Darong’un da ortalarında olduğu 10 yönetici gözaltına alındı. Foreign Policy mecmuasından James Palmer, gözaltına alınmalar “Çin’in emlak bölümü, Çin’in GSYİH’sının yüzde 30’unu oluşturuyor.
Çin mümkün bir batış için günah keçileri arıyor. Daha çok insan mahpusa girer” diye yorumlarken; The New York Times gazetesi, Evergrande’nin neden batmaması gerektiğini şöyle özetledi: “Dünyanın en büyük ikinci iktisadı Çin, son 10 yılda global ekonomik büyümenin yüzde 40’ından fazlasına kaynak oldu.
Bu oran, ABD’de yüzde 22, Euro Bölgesi’nde yüzde 9’du. Çin’de tüketici harcamalarındaki düşüş, Amerikan teknoloji firmaları ve Avrupalı lüks eser kümeleri üzere burada iş yapan şirketlere ziyan veriyor.
Daha zayıf bir Çin iktisadı tıpkı vakit da petrole, minerallere ve endüstrinin öbür yapı taşlarına olan iştahın da azalması manasına geliyor. Çin, Amerika Birleşik Devletleri’nin en büyük ticaret ortaklarından biri ve her yıl milyarlarca dolarlık Amerikan mahsulü ve makinesi satın almakta.
TOPLAM BORÇ 330 MİLYAR DOLAR
S&P 500 endeksi son vakitlerde Çin ekonomisindeki kahır işaretlerinin ortasında üst üste üç hafta boyunca düştü.”
Küresel gayrimenkul piyasasıyla ilgili evraklar yayınlayan CoopWB da “Potansiyel bir çöküş, sadece Evergrande’nin kıymetli bir patron ve konut piyasasına katkıda bulunduğu Çin’i sarsmakla kalmayacak, birebir vakitte global olarak da dalgalanabilir” diye ihtarda bulundu: “Art arda gelen tesir, işten çıkarmalar, konut piyasasındaki çöküntüler ve Çin’de kaçınılmaz olarak global kıyılara dokunacak ekonomik düşüş manasına gelebilir.”
CoopWB idaresine nazaran, “ABD emlak piyasasına direkt tesirler muhtemelen sonlu olur, fakat Çin’in ABD gayrimenkullerine olan talebinin azalması yoluyla dolaylı tesirler yaşanabilir.”
2021’de 65 milyar dolar, 2022’de 15.7 milyar dolar ziyan açıklayan şirketin toplam borç yükü, 2022 sonu prestijiyle 330 milyar dolara çıktı. Hong Kong Borsası’nda Temmuz 2020’de pay başına 25.80 Hong Kong dolarından süreç gören payları bu hafta 0.43 HK dolarına kadar geriledi. Yurt içinde iflas muhafazasına başvuran şirket, ABD’de de iflas muhafazası için mahkemeye başvurdu.
Evergrande’nin 2022 sonunda 2.4 trilyon yuana (yaklaşık 330 milyar dolar) ulaşan toplam borç yükümlülüğünü duyurdu. Bu sayı, Çin’in gayrisafi yurtiçi hasılasının (GSYH) yaklaşık yüzde 2’sine denk geliyor. Şirket, vadesi geldiği halde ödeyemediği için temerrüde düşen 12.6 milyar yuan (1.7 milyar dolar) dış borcu nedeniyle alacaklıların açtığı çok sayıda davayla karşı karşıya bulunuyor.
ÇİN GAYRİMENKUL PİYASASINDA NELER OLUYOR
Şirket, 18 Temmuz’da 2021 ve 2022 pay kayıplarını açıkladı. Yapılan açıklamaya nazaran şirket, 476 milyar yuanı 2021’de, 105.9 milyar yuanı 2022’de olmak üzere iki yılda toplam 581.9 milyar yuan, bir öbür deyişle 81 milyar dolar kaybetti.
1- Çin gayrimenkul piyasasında neler oluyor? Çin iktisadı, 2021’e kadar daima büyüyen konut piyasasından besleniyordu. Lakin nüfusun eskisi üzere artmamaya başlayıp konut talebinin azalması ve COVID-19 pandemisi her şeyi değiştirdi. Krediler ödenemedi, borçlar birikti, konut fiyatları çakıldı.
2- Durum ne kadar makus? Paydaşların toplam borcu 390 milyar doları aştı. Ekonomistler, Çin’in ekonomik büyüme varsayımlarını yüzde 5’lik maksadın altına düşürdü. Yabancı yatırım ikinci çeyrekte bir yıl öncesine kıyasla yüzde 80 düştü.
3-H angi şirketler tehlikede? 2021’de 300 milyar dolar ziyan açıklayan Evergrande birinci sırada. Onu, 7.6 milyar dolar kayıp bildiren ülkenin en büyük gayrimenkul şirketi Country Garden izliyor.
4- Pekin ne yapıyor? 50’den fazla inşaat şirketi borcunu ödeyemeyeceğini duyurdu. Hükümet yakın vakitte harcamaları ve yatırımları teşvik etmeyi amaçlayan programların ana sınırlarını çizdi, fakat detaylar net değil. Çin Merkez Bankası, birden fazla kurumsal kredi için kullanılan bir yıllık kredi faiz oranını düşürdü, lakin ipoteklerin fiyatlandırılmasında kullanılan beş yıllık faiz oranını değiştirmedi.
Ekonomistler daha agresif atılımlar bekliyorlardı.
ÖDEME YAPAMADI
Evergrande’ye ait borç krizinde piyasaların korktuğu başına geldi. Kümenin Çin anakara merkezli iştirakı Hengda Real Estate Group ismindeki iştiraki 4 milyar yuanlık (547 milyon dolar) tahvilde 25 Eylül tarihli anapara ve faiz ödemesini yapamadı.
Yaşanan gelişme sonrası Evergrande payları yüzde 21.8 paha kaybetti. Şirketin varlık idaresi iştiraki Evergrande Finansal Varlık Yönetimi’nin de “gölge bankacılık” faaliyetlerine yöneliksoruşturulduğu belirtildi.
Şirket, 30 Ekim’de Hong Kong’da görülecek birinci dava duruşmasına kadar alacaklılarıyla mutabakata varamazsa, borçları karşılığında varlıkları haczedilmeye başlanabilir.
PATRON GÖZALTINDA İDDİASI
Çin’de son iki ayda dışişleri ve savunma bakanları ortadan kaybolmuştu. Bu defa, Evergrande’nin işvereninden haber alınamadığı belirtildi. Amerikan Bloomberg haber ajansı, Evergrande’nin işvereni Hui Ka Yan’in gözaltına alındığını tez etti. Argümana nazaran, bu ay başında Çin polisi tarafından gözaltına alınan Hui bilinmeyen bir yere götürüldü.
Öten yandan Bloomberg’in hususla ilgili haberinde, Evergrande’nin kurucusu ve İdare Heyeti Lideri Şu Ciayin’in bu ay başından beri polis tarafından belirlenen özel bir konutta denetim altında tutulduğu ileri sürüldü.
Milyarder iş insanın neden nezaret altında tutulduğu açıklanmazken önlemin, borç krizindeki şirketler kümesine yönelik yürütülen mali ve isimli soruşturmalarla temaslı olduğu kestirim ediliyor.
Çin’in Ceza Yolu Maddesi’nde “konutta polis gözetimi”, resmi gözaltı yahut tutuklama dışı bir önlem olarak uygulanabiliyor.
Tedbir altına alınan kişi, bulunduğu yeri terk edemezken diğerleriyle görüşebilmesi ve haberleşebilmesi için otoritelerin onayı gerekiyor.
Kural olarak 6 ayı aşmaması gereken polis nezareti, kişinin suçlanacağı manasına gelmiyor.
120 BİN ÇALIŞANI VAR
Çin’in gayrimenkul payları, Evergrande’nin mümkün bir tasfiyesine yönelik telaşlarla birlikte 9 ayın en büyük düşüşünü yaşadı. Bloomberg Intelligence emlak payları ölçümü, hafta başında yüzde 7.1 düşerek bu yılki kıymet kaybını neredeyse 56 milyar dolarlık bir kayba taşıdı.
Evergrande yüzde 22 düşerken;Çin Aoyuan Group Ltd., payları 18 ay ortadan sonra süreç görmeye başladıktan sonra rekor yüzde 72’lik düşüş yaşadı. Devlet Lideri Şi Cinping’in “Konutlar yaşamak içindir, spekülasyon için değil” kelamlarıyla harekete geçen düzenleyici kurumlar, gayrimenkul şirketlerine borç kısıtlamaları getirecek.
Evergrande, 1996’da “Hengda Grup” ismiyle Çin’in güneyindeki Guangcou kentinde kuruldu. Büyük kentlerde büyük ölçekli konut ve kentsel dönüşüm projelerine yatırım yapıldı. 2009’da Hong Kong Borsası’ndaki halka arzında 722 milyon dolar yatırım toplayan şirket, 2018’de inşaat dalında dünyanın en çok gelir elde eden şirketi oldu.
Çin genelinde 280’den fazla kentte bin 300’den fazla proje gerçekleştiren şirkette 120 binden fazla kişi çalışıyor. Yılda yaklaşık 600 bin konut üreten şirket, Çin’de konut arzının değerli bir kısmını karşılıyordu. Şirket, ayrıyeten ülkenin en büyük futbol kulüplerinden biri olan Guangzhou FC’nin sahibidir.
