Hürriyet Gazetesi müellifi Oya Armutçu’nun köşe yazısına göre, Beş yıllık evli bayan A.Y.K., kocasıyla boşanmaya karar verdiklerini, düğünde takılan 10 düz bilezik, beş burma bilezik, 1 Trabzon hasır set, altın zincir, 30 adet altını nasıl paylaşacaklarını Oya Armutçu’ya sordu.
A.Y.K. ve düğün takılarının kime ilişkin olduğunu merak edenlerin sorularını Türk Uygar Kanunu ve Yargıtay kararları ışığında yanıtlayan Oya Armutçu, köşesinde şunları yazdı:
YARGITAY NE DİYOR?
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun şimdiki kararı gereği düğünde takılan altınlar kim tarafından kime takılırsa takılsın çiftin ortasında bilakis bir muahede ya da örf ve adet kuralı olmadığı surece bayana bağışlanmış sayılıyor. Türk Uygar Kanunu’nun 220. unsuruna nazaran bayan eşin “kişisel malı” olduğu kabul ediliyor. Yani düğünde takılan tüm takılar bayana ilişkin kabul ediliyor.
“ZİYNET EŞYASI, ALTIN EKONOMİK KIYMETİ OLAN TAKILAR BAYANIN HAKKIDIR”
Fakat iki istisnası var; eşler bilakis bir mutabakat yaparlarsa düğün altınları konusunda farklı bir mal paylaşımı olabiliyor. Fakat yargılama basamağında bu muahedenin ispatı gerekiyor. O yörede farklı bir örf ve adet kuralı var ise, eşyanın kime ilişkin olduğu konusunda da Yargıtay kararlarında farklılık görülebiliyor.
Boşanma davalarının temyiz incelemesini yapan Yargıtay 2. Hukuk Dairesi Lideri Ömer Uğur Gençcan’a da uygulamada bir değişiklik olup olmadığını sordum. Lider Gençcan, “Düğünde geline ya da damada kime takılırsa takılsın ziynet eşyası, altın ekonomik pahası olan takılar bayanın hakkıdır. Bayanın ferdî malı sayılıyor. 80 yıllık Yargıtay uygulaması bu türlü ve aynı” değerlendirmesi yaptı.
FARKLI BİR KARAR VAR MI?
Yargıtay Hukuk Genel Heyeti, üç yıl evvel 4 Mart 2020, 2017/3-1040 Temel, 2020/240 Karar sayılı kararında, düğünde erkeğe takılan takıların erkeğe, bayana takılan takıların ise bayana ilişkin olduğunu belirtti. Lakin bu yerleşik bir uygulama halini almadı. Yargıtay’ın yerleşik uygulamasına nazaran, düğün takısı bayanın hakkı. Boşanan bayan, ziynet eşyası davası açarak düğünde takılan bilezik, kolye, küpe ve çeyrek altın üzere altın çeşidinde olan eşyaların iadesini talep edebilir.
“ZİYNETİN İADESİ DAVASI AÇIN”
Ziynet eşyasını iade davası nasıl açılır?
Eşinden boşanmak isteyen taraf, düğünde takılan takıların kendisine iadesini istiyorsa boşanma davası ile birlikte ziynet eşyasının iadesi için dava açabiliyor. Boşanma davasından farklı olarak ziynet eşyası iade davasını açma hakkı yok. Dava açan taraf, mahkemeden ziynet eşyalarının motamot iadesini, motamot iade mümkün değilse ziynet eşyalarının bedelinin ödenmesini talep edebiliyor.
Görevli ve yetkili mahkeme hangisi?
Ziynet eşyasının iadesi talepli davalarda misyonlu mahkeme, aile mahkemeleri. Aile mahkemesinin bulunmadığı yerlerde ise asliye hukuk mahkemeleri vazifeli mahkeme. Asliye hukuk mahkemesi, aile mahkemesi sıfatıyla bu tip davalara bakabiliyor. Yer istikametinden davalının yerleşim yeri mahkemesi yetkili.
Faiz istenebilir mi?
Faiz talep edilebiliyor. Lakin davacı tarafın ziynet eşyasının iadesi davasında bu faizi talep etmesi koşul. Davada, talep edilmeden mahkeme faize hükmetmiyor. Faiz olarak yasal faiz uygulanıyor. Faiz dava tarihinden itibaren geçerli olmak üzere işletiliyor.
İade davasında zamanaşımı var mı?
Bu üslup bir davada taraflar ziynet eşyasının motamot iadesini, motamot iadenin mümkün olmaması halinde bedelinin ödenmesini talep edebiliyor. Zamanaşımı mühleti bu iki talebe nazaran farklı uygulanıyor. Örneğin ziynet eşyası davalı kocada bulunuyor ve motamot iadesi mümkün ise iade davası her vakit açılabilir. Fakat ziynet eşyasının motamot iadesi mümkün değil ise on yıllık zamanaşımı müddeti var. 10 yıllık zamanaşımı mühleti tarafların boşanma davasının mutlaklaşması tarihinden itibaren başlıyor.
Bilirkişi nasıl rapor verir?
Dava dilekçesi ekinde örneğin davacı bayan, düğün CD’si ve çekinilen fotoğrafları mahkemeye sunuyor. Eksper belgeye sunulan CD, fotoğraf ve dokümanlar doğrultusunda hesaplama yapıyor. Uzman öncelikle düğünde taraflara ne kadar altın takıldığı, bu takılan altınların cinsi, kıymeti ve ölçüsünün ne olduğunu belirliyor. Raporda, düğünde takılan altınların ölçüsü ve cinsi sıralandıktan sonra kıymeti de hesaplanarak gösteriliyor. Altınların pahası hesaplanırken davanın açılış tarihi temel alınıyor.
Yargıtay kararlarında, ziynet eşyasının rahatlıkla saklanabilen ve kolaylıkla taşınabilen bir eşya niteliğinde olduğu vurgulanarak, davacının dava konusu ziynet eşyasının elinden zorla alındığını ispatlamakla yükümlü olduğu kayda geçirilmiş. Bu nedenle bu tip bir davanın açılmasından evvel hazırlık yapılıp, kanıtlar mahkemeye gösterilmeli. Zira kanıt ispatı olmadığı vakit dava reddediliyor. Birebir mevzuya ait olarak bir daha da dava açılamıyor.
“DAVALI TARAF ALTINLARIN KENDİSİNDE OLMADIĞINI İSPATLAMAKLA YÜKÜMLÜ”
Örneğin ziynet eşyasının iadesine dair dava açan bayan davacı, düğünde takılan altınların davalı koca tarafından alındığını ve kendisinde bulunmadığını ispatla yükümlü oluyor. İspatlayamazsa davası reddediliyor. Davacı bayan, altınlarının kendisinde olmadığını ya da davalı ya da davalının ailesi tarafında kendisinden alındığını “tanık, fotoğraf, ileti, ses kaydı” üzere birçok kanıt ile ispat edebiliyor. Şahidin, davacıdan ya da davalıdan duyduğunu anlatması, bir sohbet içerisinde diğerinden duyması ispat sayılmıyor. Lakin şahidin davalı kocanın, davacı bayanın elinden altınları aldığını şahsen görüp, mahkemede bunu beyanı ispat için kanıt sayılabiliyor. Davalı taraf da altınların kendisinde olmadığını ispatlamakla yükümlü. Tüm bu detaylar yüzünden okurlarıma bir avukat ile mahkemeye gitmelerini öneririm.
Çiftlerin evlilikleri sırasında birikim emeliyle almış oldukları altınlar üzerinde her ikisinin de yasal hakkı var. Lakin erkek tarafından bayana ya da bayan eş tarafından erkeğe “hediye” olarak alınan takı ya da altın “bağışlanmış” sayılıyor. Bu nedenle dava açılarak evlilik birliği içerisinde alınan ikram takının iadesi talep edilemiyor.
TAKI İLE ARAÇ ALINDIYSA…
Karı-koca ortasında yapılan bir muahede ile düğün takıları ile bir otomobil alındıysa, bayan eş artık altınların motamot iadesi talepli bir dava açamıyor. Bu türlü bir durumda altınların kıymeti ve alınan malın bedeli ayrıntılı inceleniyor. Düğün takıları ile otomobilin pahasının bir kısmı ödenmiş ve araç bayan üzerine kayıtlı ise, bayan ziynet eşyasına dair iade talepli dava açamıyor.
“400 BİN TL OLAN KISMI BAYANIN “KİŞİSEL MALI” SAYILIYOR”
Ancak erkek eş, bayan üzerine kayıtlı olan araçtan mal paylaşımına dair hak talep edebiliyor. Araç kıymetinden bayanın hakkı olan ziynet eşyası bedeli düşülüyor. Geri kalan kıymet bayan ve erkek ortasında paylaştırılıyor. Örneğin, düğünde takılan altınlar 400 bin TL tutmuş olsun. Tarafların birikimi olan 700 bin TL eklenerek bir araç alınsın. Mahkeme, bu araçtan düğün altınlarının bedeli olan 400 bin TL olan kısmı bayanın “kişisel malı” sayıyor. Geriye kalan 700 bin TL’yi ise her iki taraf ortasında ikiye bölüyor. Erkek eşe bu durumda 350 bin TL para düşüyor.”
