Yanlış iktisat siyasetleri nedeniyle denetimden çıkan dolar/TL paritesi, 2021 yılının son çeyreğinde önlenemez bir süratle yükselirken, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), mevcut siyasi iktidarın talebi üzerine son deva olarak 21 Aralık 2021’de Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) uygulamasını hayata geçirdi.
Türkiye’de 1960 ve 1970’li yıllarda uygulanan DÇM (Dövize Çevrilebilir Mevduat) sistemiyle paralel özellikler taşıyan KKM, her ne kadar AKP idaresi tarafından “Liralaşma” olarak kamuoyuna sunulsa da, hesaplardaki mevduatın büsbütün dolara endeksli olması, kelam konusu uygulamanın iktisatçılar tarafından ‘dolarizasyon’ olarak kıymetlendirilmesine neden olurken, KKM havuzundaki toplam varlıklar da hacim olarak dolar varlıklarına dahil edilerek hesaplandı.
2001 YILINDAN BU YANA EN YÜKSEK SEVİYEDE
14 ve 28 Mayıs tarihlerinde yapılan seçimler nedeniyle döviz kuru üzerindeki baskıları yaz aylarında başlatan iktisat idaresi, bilhassa 2023 yılının birinci haftalarından itibaren piyasayı büsbütün kıskacına alma yoluna gitti.
Merkez Bankası, döviz talebi yaratacak her türlü uygulamanın önünü tıkarken, seçimlerden evvel yeni bir kur krizi yaşanmaması için varlık sahiplerine KKM teşvik edildi. Kur Muhafazalı Mevduat uygulaması, verilen yeni teşvikler ve düzenlemeler ile yatırımcılar için çok daha cazip hale getirilirken, günü kurtarmak için hazine ve bankaların sırtına binen yük giderek ağırlaştı.
Son olarak gelinen dramatik tabloyu Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) açıkladığı datalar gösterdi. 18 Ağustos 2023 itibariyle bankacılık bilgilerini açıklayan kurum, KKM hesaplarındaki toplam mevduatın 3 trilyon 407 milyar 948 milyon liraya ulaştığını belirtti.
KKM’NİN HAZİNE’YE GETİRDİĞİ KUR FARKI 450 MİLYAR LİRAYI GEÇTİ
Söz konusu sayı, tüm vakitlerin rekoru olmasının yanı sıra, KKM’deki büyüme artışı seçimlerin son bulmasına karşın tüm süratiyle devam ediyor. 28 Mayıs seçimlerinin akabinde süratle yükselen dolar/TL paritesi, KKM’de parası bulunan vatandaşlara ödenecek faiz meblağlarını da 450 milyar lira yükseltmiş oldu.
Maliyetin bu kadar üst çıkması, ekonomistler tarafından kelam konusu uygulamanın bir an evvel sonlandırılması gerektiğine dikkat çekilmesine neden olurken, AKP’nin yeni iktisat idaresinin de KKM ile başı kedere girmiş durumda. 20 Ağustos’ta Resmi Gazete’de yayımlanan kararlar ile KKM’de tasfiye sürecini örtülü olarak başlatan Merkez Bankası, havuzda biriken para nedeniyle ortaya çıkacak olası sıkıntılar karşısında süreci epey yavaş işletiyor.
Açıklanan yeni kabinede Hazine ve Maliye Bakanlığına getirilen Mehmet Şimşek, misyonu teslim alırken yaptığı konuşmada, eski iktisat idaresini “Akıl dışı politikalar” ile itham etmiş ve yeni periyotta, iktisat biliminin klâsik yaklaşımlarına dönüleceğinin sinyallerini vermişti.
KKM OPERASYONU RESMİ GAZETE İLE BAŞLATILDI
Bu doğrultuda yapılan bir başka atama ise Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) Başkanlığına Hafize Gaye Erkan’ın getirilmesi oldu. Tüm bu gelişmeler milletlerarası piyasalarda olumlu karşılanmış olmasına rağmen, Türk iktisadının KKM hesaplarını nasıl tasfiye edeceği bilinmezliğini muhafazaya devam ediyor.
Resmi Gazete’de yayımlanan ve döviz dönüşümlü KKM hesaplarına uygulanan TL hissesine nazaran indirimli değer tesis uygulamasına yasaklayan kararın uygulama talimatını dün itibariyle bankalara gönderen Merkez Bankası, bu atak sonrası gelecek haftalarda KKM’ye olan ilginin azalmasını arzuluyor.
Havuzda biriken mevduatın 100 milyar doları aşmış olması, süratli ve doruktan inme bir tasfiye sürecini imkansız hale getirirken, KKM’deki birikimin süratle döviz tevdiat hesaplarına kaymasının yeni bir kur krizine neden olmasından korkulmakta.
Kulislerde paylaşılan bilgilere nazaran, birinci evrede yaz aylarında alınacak karar ile KKM’ye yeni iştirakçilerin alınması durdurulacak. Halihazırda uygulamada parası bulunanlar ise, vadeleri tamamlanıncaya kadar mevduatlarından kaynaklı elde ettikleri kazanımları eksiksiz formda almaya devam edecek.
Sürecin denetimli bir biçimde yürütülmesi halinde, yaz aylarında ülkeye girecek turizm gelirleri kaynaklı döviz nedeniyle yeni bir kur krizi yaşanmadan KKM’nin tasfiye sürecinin tamamlanması hedefleniyor.
