Her ne kadar Anayasaya’ya nazaran “Türk lirasının kıymetini korumakla misyonlu ve bağımsız bir kuruluş” olarak tanımlanıyor olsa da, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), son yıllarda aldığı kararlar ve yürüttüğü para siyasetiyle birlikte AKP’nin piyasalara müdahaledeki bir enstrümanı olmakla suçlanıyordu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın görüşlerini referans alan “Faiz Sebep Enflasyon Sonuçtur” teorisi doğrultusunda izlenilen yol, Türkiye’yi büyük bir ekonomik krizin batağına sağlarken, ülke içerisinde artan enflasyon ve hayat pahalılığı, ekonomik modelde 180 derece bir dönüşü zarurî hale getirdi.
RESMİ GAZETE’DE ARKA ARDA KKM KARARLARI
Mevcut sistemin yürütülemeyeceğine ikna olan AKP, seçim sonrası birinci iş olarak iktisat idaresini değiştirirken, yeni grubun başına Hazine ve Maliye Bakanı olarak Mehmet Şimşek getirildi. Şimşek’in iktisat siyasetlerinde klasik iktisat çizgisine dönmesi ve TCMB Başkanlığına Hafize Gaye Erkan’ın atanmasını istemesiyle birlikte Türkiye iktisadında masaya getirilen birinci husus “KKM sorunu” oldu.
Ani kur artışlarını baskılayabilmek için 21 Aralık 2021’de hayata geçirilen Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) sistemi, her ne kadar kamuoyuna ‘liralaşma’ olarak lanse edilse de, temelinde dövize endeksli bir uygulama oluşu nedeniyle içinden çıkılamaz bir sorun haline dönüştü.
18 Ağustos tarihli BDDK raporuyla birlikte 3 trilyon 407 milyar 948 milyon liraya ulaşarak tüm vakitlerin en yüksek düzeyine yükselen KKM mevduatı sonrası Merkez Bankası acilen harekete geçerken, Resmi Gazete’de yayımlanan 4 bildirim ile KKM’ye yeni girişlerin önü kesilmişti.
Bu kararların akabinde havuzdaki parada değerli bir ölçü geri çekilme görülse de, Merkez Bankası hayata geçirdiği yeni tedbirlerle Kur Muhafazalı Mevduat’taki tasfiye sürecine sürat vermiş durumda. Son olarak 14 Eylül tarihli Resmi Gazete’de yer alan karar ile bankaların, KKM hesaplarına uyguladığı mecburî karşılık oranı 10 puan artırılarak yüzde 25’e yükseltildi.
2023 YILINDA BİRİNCİ SEFER YAŞANDI!
Alınan karar sonrası, bankaların KKM hesaplarına yönelik bir tavır değişikliğine gitmesi beklenirken, TL mevduata yönelik ilginin artacağı iddia ediliyor. Bu bilgiler ışığında, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından bugün yayımlanan rapor da Merkez Bankası için olumlu bilgiler içerdi.
Ocak ayından itibaren kesintisiz bir biçimde artış gösteren KKM, bilhassa seçim öncesi ve sonrasındaki birinci aylarda yaşanan kur şoku nedeniyle rekor üstüne rekor kırmıştı. Yeni iktisat idaresinin aldığı tedbirlerin akabinde birinci olarak 18-25 Ağustos tarihleri ortasında düşüş gösteren KKM mevduatı, daha sonrasında 25-31 Ağustos ve 1-8 Eylül tarihlerinde de düşüş trendine devam etti.
KKM havuzunda biriken mevduat, 2023 yılında birinci kere 3 hafta üst üste düşüş göstererek 3 trilyon 332 milyar 606 milyon liraya gerilerken, dolar sahipleri şimdiden Kur Muhafazalı Mevduat sisteminin alternatifini aramaya başlamış durumda. Bilhassa OVP programında konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, kelam konusu sistemden övgüyle bahsetmesine rağmen, miadını doldurduğunu ve yakında çıkışların yaşanacağını belirten açıklamalar yapması, tasfiye sürecinin yılın son aylarında hızlanacağını ve bankaların KKM hesaplarına yönelik ek yükümlülüklerle karşı karşıya kalacağını göstermekte.
TÜRKİYE’DE YENİ BİR DOLAR KRİZİ YAŞANACAK MI?
Ekonomistler, piyasalarda geleceğe yönelik nelerin olacağını varsayım etmenin zorluğuna dikkat çekse de, KKM havuzunda bulunan 125 milyar doları aşkın paranın süratli bir erimeyle tekrar döviz hesaplarına yönelmesinin, kaçınılmaz olarak Türkiye’de yeni bir kur krizi yaşanmasına neden olacağı belirtildi.
Buna rağmen TCMB’nin yürüttüğü serinkanlı tasfiye planı sonucunda sadece Kur Muhafazalı Mevduat’ta değil, Türkiye’de yer alan döviz hesaplarında da erime olduğu dikkat çekti. TCMB tarafından açıklanan datalara nazaran bir evvelki hafta 178 milyar 404,7 milyon dolar olan yurt içi yerleşiklerin döviz mevduatı 8 Eylül ile sona eren haftada 177 milyar 826,1 milyon dolara geldi.
