Batı ittifaklarına karşı kendini bir güç odağı olarak pozisyonlandırmaya çalışan BRICS kümesi, Orta Doğu bölgesinin en büyük ekonomilerine sahip petrol zengini Suudi Arabistan, İran, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Mısır’ın da ortalarında olduğu 6 ülkeyi kümeye dahil ederek hem 2010’dan bu yana birinci kere genişleme sürecine giriyor hem Batı karşısında milletlerarası tesirini artırmayı hedefliyor.
Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’dan oluşan BRICS ülkeleri, Güney Afrika’nın Johannesburg kentinde düzenlenen ve 24 Ağustos’ta sona eren 15. Başkanlar Tepesi’nde, dünya sistemini yine kurmak ve global tesirini artırmaya yönelik adımlarını hızlandırmak emeliyle Suudi Arabistan, İran, BAE, Mısır, Etiyopya ve Arjantin’in bloka üyelik taleplerini kabul etti.
BRICS Başkanlar Doruğu’na mesken sahipliği yapan Güney Afrika başkanı Cyril Ramaphosa, yeni ülkelerin 1 Ocak 2024 prestijiyle bloka üye olacaklarını açıkladı. Bu kararla yeni yılda BRICS’in üye sayısı 5’ten 11’e yükselecek.
Suudi Arabistan, İran, BAE ve Mısır üzere Orta Doğu bölgesinin en büyük ekonomilerine ve dünyanın en büyük petrol ve doğal gaz rezervlerine sahip ülkelerinin bloka üye olmasının dünyada gücün değerinin arttığı bir periyotta, BRICS’in milletlerarası alandaki siyasi ve ekonomik gücünü de artırabileceği öngörülüyor.
SUUDİ ARABİSTAN
BRICS’e davet edilen 6 ülke ortasında en dikkati çekenlerden biri dünyanın en büyük petrol ihracatçısı Suudi Arabistan oldu.
Günlük yaklaşık 10 milyon varil ham petrol üreten Suudi Arabistan, bunun 7 milyon varilini ihraç ediyor. Suudi Arabistan Genel İstatistik Yönetimi’nin şubatta yayımladığı datalara nazaran, 2022’de petrol ihracatından 326 milyar dolar gelir elde eden Riyad idaresi, en çok petrol satışını Çin, Japonya, Güney Kore ve Hindistan üzere Asya ülkelerine yapıyor.
Bölgesel ve milletlerarası basına konuşan uzmanlar, son vakitlerde Çin ve Rusya’yla yakınlaşma adımları atan Riyad idaresinin, BRICS’e katılmasıyla iktisadını çeşitlendirme maksatlarını yakalayabileceğine işaret ediyor.
Suudi Arabistan’ın “El-İktisadiye” gazetesinin haberine nazaran, ülkenin 2022 gayrisafi yurt içi hasılasının (GSYİH) toplam pahası birinci sefer 4,16 trilyon riyale (1,11 trilyon dolar) ulaştı. Suudi Arabistan Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı 2023 yılı bütçesinde ise GSYİH’nin toplam pahası 4,247 trilyon riyal (1,133 trilyon dolar) olarak belirlendi.
Açıklanan 2022 datalarına dayalı olarak Suudi Arabistan’ın ekonomik hacmi, toplam ekonomileri 1,13 trilyon dolar olan 16 Arap ülkesinin iktisadına denk geliyor.
Gazetenin haberinde, kelam konusu Arap ülkeleri de Katar, Cezayir, Kuveyt, Fas, Umman, Ürdün, Libya, Tunus, Bahreyn, Sudan, Yemen, Filistin, Moritanya, Somali, Cibuti ve Komor Adaları olarak sıralandı.
Suudi Arabistan Sanayi Bakanlığı’nın Mayıs 2023’te yayımladığı bilgilere nazaran, ülkedeki sanayi yatırımlarının hacmi 1,4 trilyon riyale (yaklaşık 370 milyar dolar) ulaşırken, fabrika sayısı ise 10 bin 966’ya çıktı. Ülkedeki sanayi kesiminin sağladığı istihdam ise mayıs ayının sonu prestijiyle 734 bin 580 olarak açıklandı.
İRAN
Yaklaşık 88 milyonluk nüfusuyla bölgenin en büyük ülkelerinden biri olan İran, ülkenin Merkez Bankasının bilgilerine nazaran, 2022’de 409 milyar 500 milyon dolar GSYİH’ye sahip bulunuyor.
İran Petrol Bakanlığı’nın datalarına nazaran İran, 160 milyar varil ham petrol ve kondensat ile yaklaşık 34 trilyon metreküp doğal gaz rezervlerine konut sahipliği yapıyor.
Venezuela ve Suudi Arabistan’ın akabinde Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nde (OPEC) en büyük üçüncü petrol rezervine sahip İran, dünyada da Kanada’nın akabinde en büyük petrol rezervine sahip dördüncü ülke pozisyonunda. İran, doğal gaz rezervleri açısından ise Rusya’dan sonra ikinci sırada yer alıyor.
İran, devletin ekonomik faaliyetlerinin ağır olduğu, petrol ve gaz ihracatının iktisadın performansında değerli yer tuttuğu bir yapıya sahip.
Özellikle ABD’nin 2018’den itibaren başlattığı tek taraflı yaptırımlar nedeniyle ekonomik meşakkatler yaşayan İran, petrol ve doğal gaz üzere sahip olduğu güç eserlerini de yeniden yaptırımlar nedeniyle ihraç ederken problemlerle karşılaşıyor.
Orta Doğu’nun petrol rezervlerinin yaklaşık çeyreğini elinde bulunduran İran, yaptırımlarla baş etmek ismine izlediği siyasetlerin bir kesimi olarak son yıllarda bilhassa Çin’e indirimli petrol satarak iktisadını ayakta tutmaya çalıştı.
Bununla birlikte İran yaptırımlara karşı, “direniş ekonomisi” ismini verdiği strateji kapsamında iktisadını petrolden uzaklaştırarak çeşitlendirme gayretine girişti ve BRICS üzere Doğu ülkeleriyle ticaretini artırdı.
Dünya Bankası’nın datalarına nazaran, 2022’de 2,7 büyüyen İran iktisadının bu yıl da 2,2 büyüme göstermesi bekleniyor.
Batılı olmayan güçlerle ekonomik ve siyasi bağlarını güçlendirmek isteyen İran, son yıllarda Rusya ile güvenlik ve askeri işbirliğini derinleştirirken Çin ile de ekonomik bağlarını güçlendirdi.
İran, “Doğu’ya Bakış” stratejisi kapsamında haziranda BRICS’e resmi üyelik müracaatında bulunmasının akabinde üyeliğinin kabul edilmesini memnuniyetle karşıladı.
Dışişleri Bakanı Hüseyin Buyruk Abdullahiyan, ülkesinin BRICS’e üye olarak kabul edilmesinin çok taraflılığı güçlendireceğini söyledi.
Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ise ülkesinin BRICS’e üyeliğinin ABD’nin tek taraflılığına karşı muhalefet dahil olmak üzere topluluğun siyasetlerini güçlendirmeye yardımcı olacağını vurguladı.
İran BRICS’e üye olarak bilhassa ABD’nin tek taraflı yaptırımlarını aşabilmek ve üye ülkelerle ulusal para üniteleriyle ticaret yapabilmeyi hedefliyor.
BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ
Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) datalarına nazaran dünyada en çok rezerve sahip 6. ülke pozisyonunda olan BAE, BRICS’e kabul edilen bir öbür ülke oldu.
“Vizyon 2021” kalkınma planı doğrultusunda ülkede petrol dışı dallardan elde edilen gelirleri artırmayı esas gayeleri ortasına alan BAE, güçlü iktisadıyla de dikkati çekiyor. BAE, kişi başına düşen gelir ve kişi başına güç tüketimi üzere kimi ekonomik datalara nazaran, Körfez ülkeleri ortasında Suudi Arabistan’dan sonra ikinci sırada geliyor.
BAE resmi ajansı WAM’ın 25 Haziran 2023’te İktisat Bakanı Abdullah bin Tavk el-Merri’ye dayandırdığı habere nazaran, ülkenin 2022 gerçek GSYİH’si yüzde 7,9’luk bir büyüme gerçekleştirerek uzmanların beklentilerini de aştı ve 1,62 trilyon dirheme ( yaklaşık 441 milyar dolar) ulaştı.
Federal Rekabet Edebilirlik ve İstatistik Merkezi tarafından yayımlanan rapora da yer verilen habere nazaran, 2022 GSYİH’sindeki artışa petrol dışı eserlerin katkısı da büyük oldu.
Burada en büyük hissesi 2021’e nazaran yüzde 20,2’lik artışla ulaştırma ve depolama hizmetleri aldı. İmalat sanayi de 2021 yılına nazaran yüzde 8,7 büyüme kaydederek GSYİH’de 179 milyar dirhemlik katma kıymet elde etti.
WAM’ın 24 Ağustos tarihli haberinde BAE’nin, BRICS’e kabul edilmesinin, hem bu kümeyle hem başka dünya ülkeleriyle bağlantılarda yeni ufuklar açacağına vurgu yapıldı.
BM datalarına nazaran dünya nüfusunun yüzde 42’sini, Dünya Bankası’nın bilgilerine nazaran de dünyadaki GSYİH’nin yüzde 23’ünü oluşturan bu kümeye üye olunmasıyla global pazarlarda BAE için yeni iştirak imkanları oluşacağı kaydedildi.
Maliye Bakanı Maktum bin Muhammed bin Raşid Al Maktum ise BAE Maliye Bakanlığının Facebook sayfasından yaptığı açıklamada, BAE’nin BRICS’e iştirakinin, çok taraflı milletlerarası iştiraklerin güçlendirilmesine ve yenilikçi stratejiler yoluyla ekonomik refahın desteklenmesine katkıda bulunacağını söz etti.
MISIR
Orta Doğu ve Kuzey Afrika’nın kesişim noktasında bulunan Mısır, 476 milyar 747 milyon dolar GSYİH kıymetiyle bölgesinin en büyük ekonomileri ortasında yer alıyor.
Yaklaşık 1 milyon 100 kilometrekare yüzölçümü ve 110 milyonu aşkın nüfusa sahip Mısır, bu manada da bölgesinin önde gelen ülkeleri ortasında yer alıyor.
Mısır, kadim kültürel bedelleriyle “Dünyanın Annesi” lakabıyla anılırken, Akdeniz’den Kızıldeniz’e geçişi sağlayan Süveyş Kanalı ülkeye önemli manada stratejik paha katıyor.
Kamu bölümünün finansal ve işgücü bakımından büyüklüğüyle dikkati çeken ülkede, devlet dayanaklı büyük projeler son yıllarda ekonomik manada öne çıkan gelişmeler ortasında.
Geçen yıl iktisadı yüzde 6,6 oranında büyüyen Mısır’da yurt dışı çalışanların gelirleri GSYİH’ye yüzde 6,8 katkı sağlıyor.
