Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres, geçen yıl global kamu borcunun 92 trilyon dolarla rekor düzeye ulaştığını bildirdi.
Guterres, BM Global Kriz Müdahale Kümesi’nin hazırladığı borç raporuna ait düzenlediği basın toplantısında, yaklaşık 3,3 milyar insanın eğitim ve sağlıktan çok borç faiz ödemelerine harcama yapan ülkelerde yaşadığına işaret etti.
“GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER ORANTISIZ BİR ÖLÇÜSÜ OMUZLUYOR”
Bu sürdürülemez borçların birçoklarının fakir ülkelerde ağırlaşması nedeniyle global mali sistem için sistemik bir risk olarak değerlendirilmediğini söyleyen Guterres, piyasaların şimdi ziyan görmüyor üzere görünebileceğini fakat insanların bundan etkilendiğini söz etti.
Guterres, dünyanın en yoksul ülkelerinden kimilerinin, borçlarını ödemekle halklarına hizmet etmek ortasında bir tercih yapmaya zorlandığına dikkati çekerek, Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına yahut yenilenebilir güce geçişe yönelik temel yatırımlar için neredeyse hiçbir mali alana sahip olmadıklarını anlattı.
Kamu borç düzeylerinin sarsıcı bir halde arttığını lisana getiren Guterres, “2022’de global kamu borcu 92 trilyon dolarla rekor düzeye ulaştı. Gelişmekte olan ülkeler orantısız bir ölçüsü omuzluyor.” diye konuştu.
“52 ÜLKE ÖNEMLİ BORÇ SORUNU ALTINDA”
Guterres, Afrika ülkelerinin ortalama olarak borçlanmaya ABD’den 4 kat ve güçlü Avrupa ülkelerinden 8 kat daha fazla ödeme yaptığını belirterek, Memleketler arası Para Fonu’na (IMF) nazaran 36 ülkenin borç ezası içinde yahut yüksek risk altında olduğunu, 16 ülkenin de sürdürülemez faiz oranları ödediğini aktardı.
Toplam 52 ülkenin önemli bir borç sorunu yaşadığını kaydeden Guterres, “Bu, yaratıldığı periyodun sömürgeci güç dinamiklerini yansıtan, modası geçmiş global finansal sistemimize yerleşik eşitsizliğin bir sonucudur.” tabirini kullandı.
Guterres, sistemin, tüm ülkelerin bugünün öngörülemeyen salgın, iklim krizi ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgali üzere şoklar dizisini yönetmesine yardımcı olacak bir güvenlik ağı misyonunu yerine getirmediğine dikkati çekti.
Borcun, kalkınmayı yönlendirebilen ve hükümetlerin halkı muhafazasını ve onlara yatırım yapmasını sağlayan değerli bir finansal araç olduğuna işaret eden Guterres, “Ancak ülkeler ekonomik olarak hayatta kalabilmek için borçlanmaya zorlandıklarında, borç daha fazla borç yaratan bir tuzağa dönüşüyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Guterres, bugün yayımlanan raporun güçlü karşılaştırmalar ve bağlamla birlikte, BM’nin gelişmekte olan borç krizine ait şimdiye kadarki en detaylı tablosu olduğunu belirterek, tıpkı vakitte global finansal istikrara yönelik yol haritasını da ortaya koyduğunu kaydetti.
Küresel finansal sistemdeki derin ıslahatların bir gecede olmayacağını tabir eden Guterres, “Ancak şu anda atabileceğimiz birçok adım var. Tekliflerimiz, savunmasız orta gelirli ülkeler de dahil olmak üzere, ödemelerin askıya alınmasını, daha uzun borç verme vadelerini ve daha düşük oranları destekleyen tesirli bir borç tasfiye sistemini içermektedir. Hükümetler, sermaye tabanını artırarak ve çok taraflı kalkınma bankalarının iş modelini değiştirerek kalkınma ve iklim finansmanını ölçeklendirme konusunda çabucak artık anlaşabilirler.” formunda konuştu.
KÜRESEL KAMU BORCU 2000’E NAZARAN 5 KATTAN FAZLA ARTTI
Rapora nazaran, son 10 yılda dünyada kamu borçları artarken, son yıllarda arka arda gelen krizler bu eğilimi hızlandırdı.
Küresel kamu borcu geçen yıl 2000’e kıyasla 5 kattan fazla yükselirken, tıpkı devirde 3’e katlanan global gayrisafi hasılayı geride bıraktı.
Genel devlet iç ve dış borcunu içeren global kamu borcu, geçen yıl 92 trilyon dolarla rekor düzeye çıktı. Bu borcun içinde gelişmekte olan ülkelerin oranı yüzde 30 olarak hesaplandı.
Gelişmiş ülkelerden ABD 2022’de 31 trilyon dolara yaklaşan borcuyla birinci sırada yer aldı. ABD’yi 11,1 trilyon dolarla Japonya, 3,2 trilyon dolarla Birleşik Krallık, 3,1 trilyon dolarla Fransa izledi.
Çin de gelişmekte olan ülkeler ortasında geçen yıl yaklaşık 14 trilyon dolarla en yüksek borca sahip ülke oldu. Çin’in akabinde 2,8 trilyon dolarla Hindistan, 1,7 trilyon dolarla Brezilya ve 792 milyar dolarla Meksika geldi.
