Türkiye’de artan hayat pahalılığı, önlenemez enflasyon ve düşük maaş sarmalından kurtulamayan milyonlarca vatandaş, içine girdiği darboğazdan çıkış için bir yol aramaya devam ediyor.
Buna rağmen ekonomistler, Türkiye’de ekonomik istikrar ve problemlerin çözülmesi için en âlâ ihtimalle birkaç yılın gerekli olduğunu söylerken, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB), yıllardır ısrarla sürdürdüğü yanlışlı para siyasetleri, Türkiye’yi çok daha büyük bir kriz girdabına sürüklemek üzere.
Dünya genelindeki merkez bankalarının tamamı, pandemi nedeniyle ortaya çıkan global krize karşı faiz artırımına başvururken, bu ülkelerin enflasyonundan çok daha yüksek bir enflasyon ile çaba etme misyonu üstlenen TCMB, ekonomistlerin ısrarlı ihtarlarına karşın peşi sıra faiz indirimlerine devam etti. 21 Aralık 2021’de, yaşanan kur krizinin önlenemez bir hal alması üzerine dövizdeki ani artışı frenlemek için hayata geçirilen Kur Muhafazalı Mevduat sistemi (KKM), kısa vadede işe yaramış üzere görünse de, Türk iktisadına çok daha uzun vadeli ve yapısal bir sorun çıkarmış durumda.
GEÇMİŞTEN DERS ALINMADI
Türkiye’de 1960 ve 1970’li yıllarda uygulanan DÇM (Dövize Çevrilebilir Mevduat) sistemiyle paralel özellikler taşıyan KKM, her ne kadar AKP idaresi tarafından “Liralaşma” olarak kamuoyuna sunulsa da, hesaplardaki mevduatın büsbütün dolara endeksli olması, kelam konusu uygulamanın iktisatçılar tarafından ‘dolarizasyon’ olarak kıymetlendirilmesine neden olurken, KKM havuzundaki toplam varlıklar da hacim olarak dolar varlıklarına dahil edilerek hesaplandı.
Türkiye, onlarca yıl DÇM’nin getirdiği ekonomik tahribatı giderebilmeye çalışmış, o devir DÇM’nin son faizini ödeyen Turgut Özal, kendinsen sonra misyona gelecek yöneticilere bir daha asla bu türlü bir yola başvurmamaları gerektiğini nasihat etmişti.
22 YIL SONRA DOLARA ENDEKSLİ MEVDUATTA REKOR KIRILDI
Yapılan tüm ihtarlara rağmen, 2022 yılının yaz aylarında ‘seçim ekonomisi’ için start veren iktidar, cumhurbaşkanlığı seçimlerine kadar mümkün bir kur krizi yaşanmasını engellemek için her türlü döviz talebi yaratabilecek sürece sınırlama getirirken, gelecekte yaşanacakları düşünmeden KKM hesaplarına yönelik ilgiyi artıracak teşviklere başvurdu.
Verilen teşviklerin akabinde KKM’ye oluk oluk para akarken, seçim sonrası süreçte yaşanan kur yükselişiyle birlikte Kur Muhafazalı Mevduat havuzunda biriken para tüm vakitlerin rekorunu kırarak 3 trilyon 407 milyar 948 milyon liraya ulaştı. Bu sayı, Türkiye’de özgür kur rejimine son verilen 2001 yılından bu yana görülmüş en büyük dolar varlığı olarak kayıtlara geçerken, uzmanlar kelam konusu ölçünün büyüklüğü nedeniyle tasfiye sürecinde yaşanacak zorluklara karşı ikazlarda bulunmaya devam ediyor.
KKM VATANDAŞIN CEBİNDEN 3 AYDA 450 MİLYAR LİRA ALDI GÖTÜRDÜ
Söz konusu sayı, tüm vakitlerin rekoru olmasının yanı sıra, KKM’deki büyüme artışı seçimlerin son bulmasına karşın tüm süratiyle devam ediyor. 28 Mayıs seçimlerinin akabinde süratle yükselen dolar/TL paritesi, KKM’de parası bulunan vatandaşlara ödenecek faiz fiyatlarını da 450 milyar lira yükseltmiş oldu.
Maliyetin bu derece üst çıkması, ekonomistler tarafından kelam konusu uygulamanın bir an evvel sonlandırılması gerektiğine dikkat çekilmesine neden olurken, AKP’nin yeni iktisat idaresinin de KKM ile başı sıkıntıya girmiş durumda. 20 Ağustos’ta Resmi Gazete’de yayımlanan kararlar ile KKM’de tasfiye sürecini örtülü olarak başlatan Merkez Bankası, havuzda biriken para nedeniyle ortaya çıkacak beklenen meseleler karşısında süreci epeyce yavaş işletiyor.
Açıklanan yeni kabinede Hazine ve Maliye Bakanlığına getirilen Mehmet Şimşek, misyonu teslim alırken yaptığı konuşmada, eski iktisat idaresini “Akıl dışı politikalar” ile itham etmiş ve yeni periyotta, iktisat biliminin klâsik yaklaşımlarına dönüleceğinin sinyallerini vermişti.
KKM DEVAM EDECEK FAKAT NEREYE KADAR?
Bu doğrultuda yapılan bir başka atama ise Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) Başkanlığına Hafize Gaye Erkan’ın getirilmesi oldu. Tüm bu gelişmeler memleketler arası piyasalarda olumlu karşılanmış olmasına rağmen, Türk iktisadının KKM hesaplarını nasıl tasfiye edeceği bilinmezliğini muhafazaya devam ediyor.
Resmi Gazete’de yayımlanan ve döviz dönüşümlü KKM hesaplarına uygulanan TL hissesine nazaran indirimli değer tesis uygulamasına yasaklayan kararın uygulama talimatını 28 Ağustos prestijiyle bankalara gönderen Merkez Bankası, bu atak sonrası gelecek haftalarda KKM’ye olan ilginin azalmasını arzuluyor.
Havuzda biriken mevduatın 100 milyar doları aşmış olması, süratli ve doruktan inme bir tasfiye sürecini imkansız hale getirirken, KKM’deki birikimin süratle döviz tevdiat hesaplarına kaymasının yeni bir kur krizine neden olmasından korkulmakta.
Kulislerde paylaşılan bilgilere nazaran, birinci evrede yaz aylarında alınacak karar ile KKM’ye yeni iştirakçilerin alınması durdurulacak. Halihazırda uygulamada parası bulunanlar ise, vadeleri tamamlanıncaya kadar mevduatlarından kaynaklı elde ettikleri kazanımları eksiksiz halde almaya devam edecek.
Sürecin denetimli bir biçimde yürütülmesi halinde, yaz aylarında ülkeye girecek turizm gelirleri kaynaklı döviz nedeniyle yeni bir kur krizi yaşanmadan KKM’nin tasfiye sürecinin tamamlanması hedefleniyor.
