Atatürk yoktan var ettiği ülkesinin başkanı olarak sıhhate da ehemmiyet veriyordu…Sıtma, tarih boyunca insanları yok eden hastalıkların başında gelmişti.Sıtma hastalığının yayılmasında tesirli olan sivrisinekler, bataklıklarda süratle çoğalarak pek çok kent ve medeniyetin yok olmasına neden olmuştu…
Cellât Gölü, İzmir’in Selçuk İlçesi yakınlarındaydı ve geniş büyük bir bataklık haline dönüşmüştü.
Atatürk’ün seyahat rotası 1931 yılının Şubat ayında Ege bölgesiydi…
Menderes Nehri’nin taşması nedeniyle Cellât Gölü’ndeki su düzeyi 1.5 m yükselmişti. Bu nedenle Tepeköy’den Selçuk istikametine kadar 40 km’lik arazi, Kozpınar civarında birtakım meskenler ve İzmir-Aydın tren sınırının 5 km.’lik alanı büsbütün sular altında kalmıştı.
Torbalı Tepeköy Tren İstasyonu’nda Atatürk’ü karşılayan köylülerin ortasında, Menteşe Mebusu Esat Beyefendi de bulunmaktaydı. Esat Beyin, “Hoş geldiniz paşam, sefalar getirdiniz. Sizden hepimizin büyük bir ricası var. Biraz ötede bir istasyondan geçeceksiniz. O istasyonun levhasını görünce irkileceksiniz. Zira bu levhada Cellât ismini okuyacaksınız. Kasıp kavuran sıtma hastalığı, her sene yüzlerce kurban almakta. Sivrisinekleri o kadar büyüktür ki, bel kemiklerinden jokey sigarasına ağızlık yapılır”
Duyduklarına inanmakta zahmet çeken Atatürk sert bir ses tonuyla yanında bulunan Mahmut Esat (Bozkurt) Bey’e dönerek ”Derhâl kurutulacak” buyruğunu verdi ve dudaklarından şu kelamlar döküldü:
– Sıhhat olsun!
Yola devam edildi. Nitekim de Esad beyin söylediği kadar vardı.
Kendisini ve beraberindekileri taşıyan tren 60 cm su içinde kalan sınır üzerinden çok yavaş geçebildi…
Göl epey büyük bir alanı kaplıyordu. Bütçeden önemli bir para gerektiriyordu. Ön çalışmaları dâhil kurtarma harekâtı 1935 yılında başlayabildi. Kuşadası’ndan Cellat Gölü’ne kadar 46 km bir ana kanal ve buna bağlı yan kanallar açılarak, Cellat Gölü süratle kurutulmaya başlandı…
Atatürk daha sonraki yıllarda yaptığı Ege ziyaretlerinde Cellat Köyü’nün isminin ‘Sağlık’ olarak değiştirilmesi buyruğunu verdi…
Kurutulma çalışmalarında 3.5 milyon lira harcandı. Gölün kurutulmasıyla 1200 hektarlık arazinin bir kısmı topraksız köylülere, bir kısmı da göçmenlere dağıtıldı.
Kurutulmasına karar verilen yalnızca Cellât Gölü değildi. Birebir vakitte Belevi Gölü, Akarcagöl, Karagöl, Nohut Göl, Akgöl, Kaplancı Göl ve Hasan Gölü’nün de kurutulması kararlaştırılmıştı. Kuşadası’na yakın bir yerden Cellât Gölü’ne hakikat 46 km uzunluğunda bir ana kanal açılması planlanmıştı.
Sağlık-Yeniköy ve Ahmetli köyleri ortasında bulunan Sinektepe Mevkiindeki arazi, bölgenin en verimli yeri olarak devreye girdi.
Cellat Gölü’nün bulunduğu 3 bin dönümlük alan, köylülerin her mevsim eser aldığı bölgelerin başında gelirken bölgede yaşayan halk hem sıhhatine kavuştu hem de gelir elde etti…
Tüm bataklıkların kurutulması işi 1940 yılına kadar sürecek Atatürk bunları maalesef göremeyecekti…
Kaynak
Hikmet Aladağ, Sereczacı Ferit Beyefendi, Devlet Hastanesi Mecmuası
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
Rauf Beyru, 19. Yüzyılda İzmir’de Sıhhat Sıkıntıları ve Yaşam
Yeni Asır, 11 Şubat 1931
