Hz Muhammed’e hürmet gösterir, isminin geçtiği her vakit kudretinden kelam ederdi…
Köşk’ün penceresinden dışarıyı izliyordu. Geçmişe daldı. Nuri (Conker) Bey’in yazdığı ‘Zabit ve Kumandan’ ismindeki kitabına karşılık kendisi de 1914 yılında ‘Zabit ve Kumandan ile Hasbıhal’ isimli askeri içerikli bir kitap kaleme almıştı. Kitabın bir yerinde Hz. Muhammed’e gönderme yaptığı aklına geldi:
“…İşte bu türlü bir esaretin kurbanı olan alay kumandanının ismine heykel dikmeye Cenab-ı Peygamber de razı ve ümmeti tarafından Helyestevillezineya’lemunev’ellezine la ya’lemun (Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?) mazmununa (ince kelam, nükteli söz) fiili bir iman göstermiş olmasından ruhen mahzuz (hoşlanmış) olurdu.”
Akşam sofra kurulduğunda, İsmet (İnönü) Paşa ile sohbet ederken kelamı dine ve Hazreti Muhammed’e getirdi. Heyecanla konuşmaya başladı:
“Hz. Muhammed’i bana, cezbeye tutulmuş sönük bir derviş üzere tanıttırmak çabasına kapılan bu üzere bilgisiz adamlar, onun yüksek şahsiyetini ve muvaffakiyetlerini asla kavrayamamışlardır. Anlamaktan da çok uzak görünüyorlar. Allah sevgisine tutulmuş bir derviş, Uhud muharebesinde en büyük bir komutanın yapabileceği bir plânı nasıl düşünür ve tatbik edebilir?”
Önündeki kâğıda Uhud Savaşı’nın plânını çizdi, İsmet Paşa’ya uzattı. Her iki tarafın kuvvet ve durumlarını, alınan önlemleri, savaştan evvelki ve sonraki durumları en açık biçimde izah etti ve “O vakit orada siz kumandan olsaydınız, bundan öbür mı hareket ederdiniz?” diye sordu, ekledi:
“O, Allah’ın birinci ve en büyük kuludur. Onun izinde bugün milyonlarca insan yürüyor. Benim, senin ismin silinir, ama sonsuza kadar O, ölümsüzdür.”
İsmet Paşa başını sallayarak söylediklerini tasdik etti. Gazi yanlarında bulunan Şemsettin (Günaltay) Bey’e gözlerini çevirerek konuştu:
“Tarih, hakikatleri tahrif eden bir sanat değil, belirten bir ilim olmalıdır. Bu küçük harpte bile askerî dehası kadar siyasî görüşüyle de yükselen bir insandı. Cezbeli bir derviş üzere tasvire yeltenen bilgisiz serseriler, bizim tarih mesaimize kalamazlar. Hz. Muhammed, bu harp sonunda etrafındakilerin direnmelerini yenerek ve kendisinin yaralı olmasına bakmayarak, galip düşmanı takibe kalkışmamış olsaydı, bugün yeryüzünde Müslümanlık diye bir varlık görülemezdi.”
“…BENİM KUDRET VE NÜFUZUMU KISKANIYOR MUSUN?”
Çok partili hayata geçilmıştı. Hür Cumhuriyet Fırkası belediye seçimlerine hazırlanıyordu. 1930 yılının yaz sonlarıydı…
Sofra kurulduğunda Nuri Beyefendi her yerde aranıldığı halde buldurulamamıştı. Gece saat ikiye gerçek geldi. Atatürk, fazlaca sevinçliydi. Nuri Beyefendi nihayet geldi sofraya katıldı. Atatürk, “Geç gelir sohbete ekâbir!” diye latife yollu takıldı.
Nuri Beyefendi hazır karşılıktı:
“Kul büyük olamaz. Adamdan adama fark var. Kul sözü hoşunuza gitmiyor, büyüklüğü de kimseye vermek istemiyorsunuz,” demesi üzerine Atatürk hiddetlenir üzere oldu.
“Ne demek istiyorsunuz Nuri Beyefendi? Benim kudret ve nüfuzumu kıskanıyor musunuz yoksa? Rakip mi çıkmak istiyorsun? Ne hakla ve ne liyakatle!.. Sen bir kumanda mevkiinde her türlü araçlara sahip olduğun halde, âciz göstermedin mi?” deyince bu sefer Nuri Bey’in gözleri parladı. Komutanlık hususlarında alay edilmesinden hoşlanmazdı. Bir elini masaya dayadı:
“Ben büyüklük taslamıyorum, fakat Paşa Hazretleri’nin de malumudur. Mutlakıyet periyodunda haşmet ve şan içinde yaşayan nüfuz ve kudretine ve sıkıntı ve gazabına son olmayan baskıcı padişahın bile gururunu taşırmamak için Cuma selamlığında tellallar bulundurulur ve: ‘Mağrur olma padişahım senden büyük Allah var,’diye bağırırlardı,” dedi.
Susmayı tercih etti. Duyduğu kelamları takdir ettiğini gülümsemesiyle ortaya koydu.
“…ZATEN ORAYA YAKIŞMADIĞIN BELLİYDİ!..”
O ortalar Atatürk’ün ömür uzunluğu cumhurbaşkanlığı tartışmaları da gündemdeydi…
Dostlarıyla sofra sohbetine başladığında en son kalkan olurdu. Herkese bir güç ve kuvvet örneği olurdu. Sofradan kalktı hava almak için terasa çıktı. O sırada Nuri Beyefendi yerinden kalkarak, onun koltuğuna kuruldu ve birebir hal, hareket, hatta sesle taklit yapmaya hatta sofradakilere sorular sormaya başladı. Tam da herkesi gülümsetirken Atatürk salona girdi. Nuri Beyefendi sandalyeden toparlanıp kalkacak olurken, “ Otur… Kıpırdama… Devam et!” dedi.
Nuri Beyefendi de, devam etti. Bir süre, gülümseyerek, kendisini seyreden Atatürk, nihayet dayanamadı ve tanım edilemez bir samimi hareketle ve kırmayan bir halla:
“ Sen oradan kalk!..” dedi. “Zaten oraya yakışmadığın belliydi!..”
Başka birinin bu türlü bir kelamı, tahminen sofranın havasını bulandırabilirdi, ama onun o denli bir söyleyişi vardı ki sofra tamamıyla neşelendi.
Nuri Beyefendi çocukluk, okul, cephe arkadaşıydı. En çok onu severdi…
Sohbet devam etti. Bir orta, “Nuri! Ben artık yoruldum, Cumhurreisliğinden çekileceğim. Yerime de seni aday göstereceğim.” deyince Nuri Beyefendi anında karşılık verdi:
– Olur a! Neden olmasın?
– Demek, kabul ediyorsun?
– Sen o denli dilek ettikten sonra?
– Âlâ! Artık söyle bakalım: Birinci iş olarak ne yaparsın?
– Seni memleketten dışarı sürerim.
– Amma ettin ha! Güzelliğe bu türlü mi mukabele edilir?
– Edilmez, edilmez amma, sen bu memlekette kaldıkça bana kim metelik verir?
Serbest Cumhuriyet Fırkası Başbakan İsmet İnönü’yü yıpratıyordu. Partinin olaylı İzmir miting de üstüne tuz biber olmuştu. Atatürk İsmet Beyin yorulduğunun farkındaydı.
21 Eylül 1937
Atatürk, İsmet Paşa’nın dinlenme isteği üzerine İktisat Bakanı Celal Bayar’a bir mektup yazdı:
“Başbakan Malatya Mebusu İsmet İnönü, şiddetli sürmenaj [fazla çalışmanın sebep olduğu yorgunluk] sonucu olarak mutlak istirahat biçiminde müsaadeye muhtaçlık hissetmekte olduğundan bahisle tedavisini bitirebilmek üzere bir buçuk ay süreyle müsaade istemiş ve isteği uygun bulunarak Başbakanlık Vekâleti’ne sizin atanmanız uygun görülmüştür. Durum Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na ve kendisine bildirilmiştir.”
25 Eylül 1930
Söylentiler ayyuka çıktı. Bazıları İnönü’nün istifasının yersiz olduğunu Atatürk’ün kendisine haksızlık ettiğini konuşuluyordu. Kendisine ömür uzunluğu cumhurbaşkanlığı teklifi söylentilerinden rahatsızlık duymuştu. Gazetecilere demeç verdi:
“Bana öteden beri bu ve buna misal tekliflerde bulunanlar çok olmuştur. Siz ve kamuoyu bilmelisiniz ki bu yoldaki teklifler hoşuma gitmemiştir ve gitmez. Benim gayem Türkiye’de, yeni Türkiye Cumhuriyeti’nde millet egemenliğini destek etmek ve ebedileştirmektir. Dediğiniz üzere bir teklifi, benim idealimi gerçekten rencide eden bir mânada telâkki ederim. Bu noktada şu yahut bu tefsirlere giden kelamların mânasını, beni yeterli tanımış olan Türk milleti benden daha âlâ takdir eder.”
Kaynak:
Mustafa Kemal Atatürk, Zabit ve Kumandan ile Hasbihal,
Yaşar Gürsoy, Anne O Bizden Biri
Şemsettin Günaltay, Dava Mecmuası, Cilt : 9, Sayı: 100,
Ali İstek Ünal, Atatürk Hakkındaki Anılarım,
Kemal Arıburnu, Atatürk, Anekdot-Anılar,
Asaf İlbay, “Atatürk’ün Özel Hayatı”,
Hüsrev Gerede, “İnkılapçı Atatürk”,
