Çanakkale’de kan gövdeyi götürüyordu.
İngiliz dayanaklı çıkarma gemileri gece gündüz top atışları yapıyor bir yandan da karaya çıkmaya çalışıyordu. Karşılarında Türk ordusu vardı.
Atatürk ve silah arkadaşları siperlerini kahramanca savunmuş Conkbayırı üzerinden gelen bir taarruzu canları kıymetine önlemişti. Kanlısırt-Kırmızısırt sınırındaki düşman ağır kayıplar vererek kıyıya çekildi. (Savunulan o bölgeye daha sonra Kemalyeri ismi verilecekti.)
Düşman atak o günden sonra da sürdü. Mehmetçik vatanını cansiperane savunuyordu. Kimi Mehmetçik memleketlerinden gelen mektupları okuyamadan şehit düşüyor, kimi subay eşine çocuklarına kavuşamadan gerisinde efsaneler bırakıp toprağa düşüyordu…
Atatürk’ün aklına Sofya günleri düştü. Madam Hilda’ya mektup yazdı:
“Maydos, 13 Nisan 1915
Muhterem Hanımefendi,
İki buçuk aydan beridir ki Türkiye’deyim. Size iki kere yazdım. Birincisini İstanbul’dan, ikincisini Maydos’tan…
Şimdi Çanakkale Boğazı üzerinde Maydos’tayım. Her vakit Almanca dersinizi düşünüyorum.
Türk dostunuzdan pek çok selamlar.
Allahaısmarladık.
Mustafa Kemal”
Savaş tüm süratiyle sürüyordu. 1915 yılının 26 Nisan günüydü…
Atatürk’e o gün Sofya’dan bir mektup geldi. Gönderen kişi Güstaw Christianus’du. Mektubu mum ışığında okudu hafızasında biriktirdiği Sofya anıları gözünde canlandı, biraz olsun savaş gerilimini üzerinden atıp dinlenmeye çekildi…
Sabah uyandığında buyruk eri 3. Kolordu Kumandanı Esat (Bülkat) Paşa’nın gönderdiği telgrafı kendisine getirdi:
“Başarınızı kutlarım. Raporlarınızı Başkomutanlık Vekâleti Yüksek Makamına arz ediyorum. Buyruğunuza verilen 33.Alayla birlikte düşmanı denize dökünüz! Donanmamız, bizi ateşiyle destekleyecektir. Tanrı’nın yardımı bizimledir!”
6 Haziran 1915
Atatürk, Maydos (Eceabat) ’tan Güstaw Christianus’un 26 Nisan tarihli mektubuna karşılık verdi:
“ Bay Güstav Christianus,
Sizin 26 Nisan 1915 tarihli değerli dostça mektubunuzla birlikte Sayın Hildegard Christianus’un düzgünlük dolu mektubunu büyük memnuniyetle aldım. Dostça satırlarınızı müşterek etmenimiz olan ‘Allah İngiltere’yi cezalandırsın’ temennisiyle karşıladım. İngilizler sıkı surette mağlup edildiler. Sizin mektubunuzu aldığım dünkü gün de taburlarımın sevindirici zafer günü olmuştur. Bütün düşmanlarımızı yere serdiğimiz gün nazikâne davetinize uyacağım. Kalpten gelen selamlarımla.
Mütevazı dostunuz.
Mustafa Kemal
Albay ve Mıntıka Komutanı”
Vakit kaybetmeden bu kere Madam Hilda Christianus’a mektup yazdı:
“…Sizin bana verdiğiniz Almanca derslerini asla unutmadım. Sizi temin ederim ki top gürültüleri ve mermi yağmuru altındaki önemli muharebe günlerinde dahi hayatımın en hoş anıları, bu hoş ve dostça saatlerdi.
…Düşmanlarımızı yere serdikten ve sevgili vatanımızı rahata kavuşturduktan sonra çabucak sizi ziyarete koşacağım”
Aynı günün tıpkı saatlerinde bu kere bir öbür yazı kaleme aldı. Mektubun ulaşacağı yer İstanbul Nişantaşı’nda yaşayan Madam Corinne’eydi. Fransızca bir karttı gidecek olan ve şunlar yazılıydı:
“İşte Arıburnu’nda İngilizlerle savaştayım. Düşmanın temelli kuvvetini ezdim, art kalanı da yiğit kuvvetlerim tarafından kıyıya, donanmaları ile himaye edilen bir noktaya sürüldü. Pek fazla ümit ederim ki, düşmanın tam imhası haberini yakında alacaksınız!”
O mektuplar zihnini biraz olsun savaşın vahim yüzünden sıyırıp almıştı…
Bir gün sonra
7 Haziran 1915
Kemalyeri’ne giderek 3. Kolordu Kumandanı Esat Paşa ile görüştü, tümeni için kâfi ölçüde el bombası istedi. İngilizlerin gece, Bombasırtı’na taarruz edeceklerini iddia ediyordu. O denli de oldu, İngilizler gece saldırdı lakin karşılarında Mehmetçik vardı; artlarına bile bakmadan kaçarak kendi siperlerine koştular…(Aynı yere 11 Haziran 1915 günü de saldırdılar lakin tekrar başarısız oldular)
34 yaşında vatanını seven, sağlıklı düşünen, idealist bir subaydı…
Kadına verdiği paha, sadece zıt cinsi oluşu, libidosunu harekete geçiren bir meta değildi. Bayanların öncülük edeceğine itimadı tamdı. Bayan onun gözünde yalnızca eş ya da bir ana değil, bir önderdi.
Ama o da her savaşan; cepheden cepheye koşan bir erkek üzere bayana hasret günler yaşamıştı. Ona nazaran aslolan, bayanın toplumdaki varlığıydı, erkeklerce bir nesne olarak kullanılmamasıydı. Bu nedenle Batılı bayanlarla uygun diyalog kurmaya çalışıyor, onların görgülerini gözlemliyordu. Sofya’da ateşemiliter olarak misyon yaptığı yıllar, bu müşahedeleri için biçilmiş kaftandı.
Kaldığı Splendid Palace Oteli’nden ayrılıp mesken hasretini giderecek bir pansiyona geçerek hakikat bir karar verdiğine inanıyordu. Kaldığı pansiyonun sahibi Alman asıllı Madam Hilda Christianus’du. Evliydi. Kocası Gustav, 7 yaşındaki kızı, yaşlı anne ve babasıyla birlikte yaşıyordu. Evli olmasına karşın genç Osmanlı subayına kısa müddette abayı yaktı.
Yakışıklılığı kısa müddette lisandan lisana, kulaktan kulağa yayılan Atatürk sık sık meskeninde sazlı kelamlı sohbetler düzenleyen Parisli Madam Dourzi’ye uğrayıp meşakkatlerini bir nebze olsun gidermeye çalışıyordu…
Madam Hilda, genç subaya kocası Gustav’a karşın ilgi gösteriyordu. Sofya sosyetesinde birçok bayanın Mustafa Kemal’in etrafında dolaştığını yakinen biliyor, kıskançlığının önüne geçemiyordu. Karşısındakinin Ataşemiliter ve gelecek vadeden bir insan; kendisinin ise nihayet bir pansiyoncu olması, Madam Hilda’yı zaman vakit derin niyetlere sürüklüyordu…
6 Aralık 1960
Hilda Christianus Leverkusen’de hayata veda etti. Ömrünün son gününe kadar kızı hemşire Annaliese Bauer’e Atatürk’ten bahsetti, sevdiği adamın kendisine İstanbul ve Maydos’tan yazdığı mektuplardan kimilerini okumuştu.
Tarih: 1961
Hemşire Annaliese Bauer 60 yaşındaydı. Aachen’deki Sen Jozef Hastahanesi’nde misyon yapıyordu…
Edip Erenler isminde bir Türk genci, Almanya’da geçirdiği bir trafik kazası yüzünden o hastanede tedavi görüyordu.
Bakımını yapacak olan hemşire Annaliese Bauer’di. Birinci müsabakalarında gözlerinin içi güldü.
– Siz Türk müsünüz?
– Evet.
Annaliese Hemşire o karşılıkla çok ilgilendi, emin olmak için:
“Siz, Atatürk’ü tanır mısınız?” diye sordu. Türk gencinin cevabı net ve kararlı oldu:
– İnsan Türk olur da Atatürk’ü tanımaz mı? Bakınız, dolaptaki ceketimin yakasında Atatürk’ün rozeti var.
Annaliese Hemşire, dolaba ilerledi, rozeti gördü, şaşkınlığı yüzünün sözünde belirdi:
– Hayır, dedi; bu Atatürk değil.
– Yapmayın, siz Atatürk’ü benden daha yeterli mi tanıyacaksınız?
Annaliese Hemşire sesinin tonunu az yükseltti:
– Elbette; ben sizden çok daha düzgün tanırım Mustafa Kemal’i.
– Nasıl oluyor da siz, Atatürk’ü benden daha yeterli tanıyabiliyorsunuz?
Annaliese anlatmaya başladı:
– Çok küçüktüm. 7-8 yaşlarında kadar. O sırada ailemle birlikte Sofya’da bulunuyorduk. Mustafa Kemal’de orada İkinci Ordu Kumandanı olarak görev görüyordu.
1914 yılında idik. Mustafa Kemal konutumuzda pansiyonerdi. O’nu sık sık odamıza ve soframıza davet ederdik. Büyükbabam da, büyükannem de, annem de Mustafa Kemal’den çok şad kalmışlardı. Hele annemle Mustafa Kemal birbirlerini çok güzel anlamışlardı. Annemin ismi Christianus’tur.
Mustafa Kemal ebediyen benim saçlarımı okşar: “Cicim, yavrum” diye severdi. Birkaç ay sonra ayrıldık. Sonra, Mustafa Kemal’le annem mektuplaştılar. O, anneme bir de fotoğrafını ikram etmişti.
Edip Erenler’in tedavisi 6 gün sürdü. Hemşireyle samimiyetleri gelişmişti. Taburcu olurken hemşireden, annesini görmek için bir buluşma sağlamayı başardı. Allenberg Bulvarı, 229 numaralı meskeni buldu. Görkemli bir apartman dairesi düşlemişti ancak ulaştığı mesken küçük, virane bir yerdi.
Kapıyı çaldı, kendini tanıttı, içeri buyur edildi. Küçük, loş, eski mobilya ile döşeli bir odaya alındı. Loş odanın bir köşesinde ağarmış saçları karmakarışık, buruşmuş yüzü kederli, Madam Hilda Christianus oturmakta, gözleri nemliydi. Sohbet başladı. Madam Hilda ağır aksak konuşarak anlatmaya başladı:
– Yavrum; Mustafa Kemal Almancayı benden öğrendi. Ve o kadar çabuk kavradı ki şaşarsınız.
“Elbette” diye yanıtladı Edip Erenler, “Mustafa Kemal çok uyanıktır.”
‘Zeki’ sözü yaşlı bayanın sesinin tonunun yükselmesine neden oldu. “Ne demek zeki,” diye reaksiyon gösterdi ve akabinde kelamına devam etti.
“Yakışmaz O’na bu söz. O, bir dâhiydi. Yeryüzü bu türlü bir insanı daha görmedi. Göreceğini de ummuyorum. Ne yazık ki dünyadan çabuk ayrıldı.”
Madam Hilda, bir an durakladı, hafızasını tazeledi, derin bir iç çekip kelamlarını sürdürdü:
– Biz Onunla evvel Fransızca anlaştık. Sonra O’na Almancayı öğrettim. Çok az konuşurdu. Babamla annem O’nu çok beğenmişlerdi. O’nu her gün söyleşi için davet ederlerdi. Ben evli idim. Bir kız çocuğum vardı. Sizin hastanede gördüğünüz hemşire…
Kocam da O’ndan çok mutluydu. Villamızın bir odasını O’na vermiştik. Mustafa Kemal Sofya’ya geldiğinde Splandit Oteli’ne yerleşmişti. Kısa bir vakit sonra bize pansiyoner olarak geçti. Odası tek pencereli, kolay mobilyalı küçük bir yerdi. Pencere önünde, duvar tabanında küçük bir çalışma masası vardı. Sessizliği çok severdi. Geceleri ebediyen müellif, çalışırdı. Yüzü hep güleçti. Bizim tarafa konuk geldiği vakit meskenimiz neşelenir, memnunluk dolardı.
… Güzel kalpli bir insandı; hiç kızmazdı. Ebediyen düşünürdü. Gözlerini ışığa diker, uzun uzun dalardı. Bazen:
– Niye dalgınsınız? diye sorardım.
– Nasıl dalgın olmayayım? Türkiye’deki gidişatı hiç beğenmiyorum. Onu kurtarmak lazım, diye karşılık verirdi. Bu mevzuyu konuştuğumuz gün Mustafa Kemal bana şunları söyledi:
“Türkiye’nin bu gidişi âlâ değil. Türkiye’yi çağdaş bir memleket yapmalı. Tıpkı Batı üzere. Bu memleketi baştan aşağı değiştirmeli. Allah nasip ederse günün birinde Türkiye’nin yönetiminde rol sahibi olursam bilirim yapacağım yenilikleri…”
Sonra dönüp bana, “Siz Avrupalısınız. Türkiye’de ne yenilikler yapmak lazım, daha âlâ bilirsiniz. Bu konuda bana fikirlerinizi söylemek ister misiniz?” diye sormuştu. Cevabım şöyleydi:
“ Bayanın hürriyeti çok önemli. Duyduğuma nazaran sizde bayanlar çarşaf ve peçe kullanırlarmış. Bu hiç uygun değil.”
Bana şöyle karşılık vermişti:
“İyi değil Hilda. Peçeyi çabucak kaldırmalı. Sonra, bir erkek birden fazla bir bayanla evlenmemeli. Erkekler Avrupalılar üzere şapka giymeli. Erkekler ve bayanlar eşit haklara sahip olmalı, Avrupalılar üzere yaşamalı.”
Yaşlı bayan Türk genciyle konuşmasına orta verdi. Bardağındaki suyun bir yudumunu içti, kelamlarına devam etti:
“Biz ailece Viyana’ya yerleşmek istiyorduk.” Mustafa Kemal:
“Ben de, Allah nasip ederse sizinle gelir, Viyana’ya yerleşirim. Meskenlerimiz birebir sokakta olmalı. Lakin evvela vatana karşı görevimi bitirmem lazım. Bir vatandaşın vatana karşı görevi gerçi ölünceye kadar bitmez. Ancak şu makus durumdan kurtulduktan sonra… Annemi çoktan beri görmedim. Onu da ziyaret etmem lazım. Gözleri yollarda beni bekliyor.” dedi.
Babasından çabucak hiç bahsetmezdi. Herhalde annesini daha çok severdi.
Çok vakit İsmail Beyefendi isminde şişman bir arkadaşıyla bir arada gezerdi. Bir gün yeniden çalışma odasındayken iki asker geldi. Haber verdik, dışarı çıktı. Askerler kendisini çabucak büyük bir ciddiyetle selamladılar. Türkçe olarak kısa bir konuşma geçti ortalarında ve çabucak uzaklaştılar. Kendisine “nedir?” diye sordum. Haber getirdiklerini bildirdi. Ne haber getirdiklerini ısrarla sorduğum halde söylemedi. Kendisine çok gücenmiştim.
“Bu vatan sırrıdır; anneme dahi söyleyemem” demişti.
Madam Hilda, sehpanın üzerindeki belgesine uzandı ve içinden iki fotoğraf çıkardı. Birisinin gerisinde şunlar yazılıydı:
“Hakikatlı ve pek nazik Madam Hildaya
10 Kanunusani 1330″ (23.01.1914)”
Atatürk 1915 yılının Ocak ayında Sofya’dan ayrılıp vatanına ve hatta savaş içindeki vatanının siperlerine; Çanakkale’ye gidecekti.. Sofya’dan ayrıldıktan sonra Madam Hilda’ya şu mektubu yazmıştı:
“ İstanbul, 27 Ocak 1915
Aziz Hanımefendi,
Sizden ayrıldığım için çok tasa duymaktayım. Meşgalelerim size çabucak yazmama mani oldu. Ve sanıyorum ki size yazmak fırsatını uzun vakit bulamayacağım. Şimdilik size bir adres vermem mümkün değil. Ama sonradan size yazacağım.
Beni unutmayınız. Her vakit sizi düşünüyorum. Anneniz Hanımefendiye, babanız Beyefendiye ve kız kardeşinize hürmet dolu selamlarımı sunarım.
Mustafa Kemal”
Atatürk, Sofya’dan vatanına dönerken Madam Hilda ve ailesine birer halı yaptırmıştı. Madam Hilda’nın halısı kırmızı renkteydi. Bir de elle işlenmiş fotoğraf çerçevesi ikram etti. (O ikramlar 2’nci Dünya Savaşı’nda Avusturya askerlerince yok edildi)
Atatürk istasyonda uğurlarken Madam Hilda’nın gözlerinin içine bakarak şunları söylemişti:
– Von Herz zu Herz geht ein Weg (Kalpten kalbe yol vardır)
Not: Atatürk tarafından Madam Hilda (Hildegard) Christianus’a yazılan bu mektuplar birinci sefer “Tarihin Sesi” mecmuasının 1/2 sayısında yayınlanmıştır. Mecmua, Niyazi Ahmet Banoğlu tarafından 1962 yılında yayınlanmış, birtakım pürüzler yüzünden yayınına devam edilememiştir. Mecmuada bu mektupların fotokopileri ve Madam Hilda’nın gençlik resmi de yayınlanmıştır.
Bu mektupları birinci sefer ismi geçen mecmuada basın alanına sunan Sait Arif Terzioğlu, Edip Erenler isminde bir gencin yaptığı röportajla birlikte mektupların fotokopilerini kendisine yolladığını, kendisinin de bu yayına aracılık ettiğini belirtmiştir. Mecmuanın yayınına devam edilmediği için de bu yazılar yarıda kalmıştır.
Terzioğlu, bu yarı kalmış yazıları, Ak Kitabevi tarafından 1964 yılında yayınlanan “İnsancıl Atatürk” isimli yapıtına aldı (sayfa 112-125). Ama yapıttaki bu yazıda Edip Erenler hiç kelam konusu edilmemiştir.
Edip Erenler’in saptadığı ve Sait Arif Terzioğlu’nun sunduğu bu mektuplar ve bu mektuplarla ilgili olarak Madam Hilda’nın anlattıkları bir kere daha kanıtlamıştır ki Ulusal Kahramanımız, Türkiye’de uyguladığı ihtilalleri gençliğinden beri tasarlamış, yolundaki pürüzleri aşarak adım adım o maksada, o keyifli maksada ulaşmıştır.
Son yıllarını en makus geçim şartlarının tartısı altında ezilerek ve yoksullukların en ağırına katlanarak hayatını sürdürmeye çalışmış olan Hilda, Atatürk’ün ruhunu incitmemek için Hitler’in açık çekini elinin zıddıyla itmiştir. Kısa sürmüş bir tanışıklığın anısına bağlılıktan kaynaklanan bu jest, göz yaşartıcı bir vefa örneğidir.
Kaynak:
Sadi Borak, Hikayeleriyle Atatürk’ün Özel Mektupları
Yaşar Gürsoy, Allah Bayanı Yarattı İhtilali Bayanlar Yapar
Süleyman Yeşilyurt, Ata’nın Hayatındaki On Dokuz Kadın
