AA
Osmanlı İmparatorluğu’nda 18’inci yüzyılın ikinci yarısında kaptanıderyalık, sadrazamlık vazifelerinde bulunan ve yanında gezdirdiği aslanı ile tanınan ünlü devlet adamı Cezayirli Hasan Paşa’nın Çanakkale’de yaptırdığı 253 yıllık köşk ile etrafında arkeolojik hafriyat ve onarıma yıl sonuna kadar başlanması planlanıyor.
Ezine ilçesinde Üvecik, Yeniköy ve Mahmudiye köyleri ortasında Batak Ovası olarak bilinen bölgede yer alan çiftlikte, 1770 yılında Hasan Paşa tarafından yer katı bodrum olarak kullanılan iki katlı köşk inşa ettirildi.
Paşa’nın dinlenme yeri ve bölgeyle ilgili çalışmalarını yaptığı yer olan, Osmanlı ayanları ve eşrafının çiftlik ya da kır meskenlerinin tipik özelliklerini yansıtan köşkten bugüne yapının dış duvarları ve gözetleme kuleleri kaldı.
Troya Müzesi Müdürlüğü ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) işbirliğinde arkeolojik hafriyat yapılarak köşkün turizme kazandırılması için başlatılan çalışmalarda değerli ara katedildi.
Kültür ve Turizm Bakanlığının onayı doğrultusunda yıl sonuna kadar başlaması planlanan kazıların akabinde çıkarılacak sonuçlara nazaran, Cezayirli Hasan Paşa’nın Çanakkale’de bulunduğu devirde yaşadığı yapı restore edilip turizme kazandırılacak.
Çalışmanın bilimsel danışmanlığını yürüten ÇOMÜ İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Sanat Tarihi Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Osman Uysal, AA muhabirine, bu yapının birtakım kaynaklarda köşk, konak ve kule mesken olarak tanımlandığını söyledi.
Köşkün bölgedeki en değerli tarihi yapılardan biri olduğunu belirten Uysal, “Edirne Kültür Varlıklarını Müdafaa Bölge Kurulunca burası tescillenmişti. Daha sonra da arkeolojik sit ilanı edilmiş bir alan. Onarım projesi de heyetten geçti. Bu yıl içinde çalışmaya başlamayı planlıyoruz.” dedi.
Uysal, köşkün onarımı kadar etrafında yapılacak arkeolojik hafriyatın da kıymetli olduğunu vurguladı.
Bakanlığa bu mevzuda da müracaat yaptıklarını lisana getiren Uysal, “Olumlu gelişmeler var. Güzeliyle onarım öncesi hafriyat faaliyetleri yapabileceğiz. Bunu yapabilirsek Hasan Paşa Köşkü’nü daha düzgün anlayabileceğiz.” sözünü kullandı.
Uysal, bu köşkün, geniş bir yere yayılan ve birden fazla yapı bulunan çiftliğin bir kesimi olduğu bilgisini verdi.
18’inci yüzyılın son çeyreğinde devlet adamlarına ilişkin bu türlü bir çiftlik binasının pek bilinmediğine dikkati çeken Uysal, sıra dışı devlet adamı Hasan Paşa’nın geride bıraktığı maddi kültür mirasını anlayabilmeleri için etraftaki kalıntıların değerli olduğunu anlattı.
Devlet adamlarından kalma İstanbul’da birkaç çiftliğin bulunduğunu lakin kalıntılarının çok manalı olmadığını kaydeden Uysal, şöyle devam etti:
“Cezayirli Hasan Paşa’nın askeri vazifeleri müddetince burada kaldığı biliniyor. Vakit zaman ikameti burada lakin daima ikamet etmiyor. Ancak donanma Akdeniz’e açılırken buradaki süreksiz konaklamaları ve birtakım gereksinimlerin tedariki sırasında Paşa’nın peyderpey çiftlikte kaldığını düşünüyoruz. Bu köşk, sadrazamlık makamına da yükselmiş bir şahsiyete ilişkin olması bakımından kıymetli. Bu türlü kıymetli bir yapıyı, maddi kültür mirasımızı düzgün kıymetlendirmemiz, muhafazamız, genç jenerasyonlara aktarmamız gerekiyor. Akademik açıdan da hem Türk sanatı hem Türk mimarisi hem de Osmanlı arkeolojisi ve Türk halkı bakımından bedelli bir bilgi. Onu layıkıyla bizim kültürümüze kazandırmak, turizme açmak ve gelecek kuşaklara aktarabilmek için uygun incelememiz ve onarımının, korunmasını da çok uygun yapmamız gerekiyor. Bu bakımdan da arkeolojik hafriyat bizim için çok kıymet taşıyor.”
Prof. Dr. Uysal, 1713-1790 yıllarında yaşayan ve Sultan 3. Selim devrinde sadrazamlık yapan Paşa’nın, vazife ve sorumluluklarının yanında şahsına münhasır bir kişiliğe sahip olduğunu belirtti.
Cezayirli Hasan Paşa’nın cevval şahsiyetli, yürekli, gözü pek bir devlet adamı olarak tanımlandığını, “palabıyık” lakabıyla bilindiğini aktaran Uysal, “Görev yaptığı yerlerde ve imparatorluğun birçok bölgesinde çok sayıda vakıf ve hayır yapıtı bıraktığını görüyoruz. Hasan Paşa’nın Rodos’ta, Çeşme’de, Sakız’da, Limni’de, Vize’de, İstanbul’da ve Çanakkale’de kıymetli yapıtları bulunuyor.” diye konuştu.
Uysal, Paşa’nın yanında gezdirdiği aslanın nasıl kendisine alıştırdığının bilinmediğine, hafriyatta buna ait ipuçlarına rastlamayı umduklarına işaret ederek, “Hasan Paşa’nın aslanının herhalde bir kafesi falan olmalı diye iddia ediyoruz. Tahminen burada hafriyat yaptığımızda çiftliğin içinde bu türlü özel bir ünite bulacağız. Mesela yan cephede girişinin gerisinde küçük bir alan var. Kagir tonozlu bir kalıntı var. Eski fotoğrafta gözüküyor. Orası bir mahzen mi, bekçi kulübesi mi, nöbetçi odası mı yoksa bu türlü bir hayvanı falan korumak, kapatmak için kullanılan barınak mı bilmiyoruz fakat bir halde Hasan Paşa’nın yanında bir aslanın bulunduğunu biliyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.
